محمد اعظم ايازي

ښاغلی محمد اعظم ايازي د ميرزا محمد اسلم خان زوی په (۱۲۵۷ل.) کال د کندهار په ښار کي زېږېدلی دئ.
ښاغلي ايازي او کورنۍ ئې وروسته له هيواد څخه دباندي په ايران، ترکيه او هندوستان کي د جلاوطنۍ شپې او ورځي تېرولې، نو ځکه ده خپلي زده کړي هم د پښتونستان په کويټه کي تر لسم جماعت پوري کړي وې.
ښاغلی ايازي په (۱۳۰۳ل.) کال بيرته افغانستان ته را وګرځېدی او دلې ئې په ښوونځيو کي معلمي شروع کړه او کله چي د (۱۳۱۱ل.) کال د لېندۍ په مياشت کي په کندهار کي (پښتو ادبي انجمن) تاسيس سو، نو ښاغلي ايازي ئې هم غړيتوب واخيست.
په (۱۳۱۶ل.) کال، چي (پښتو ادبي انجمن) او (کابل ادبي انجمن) سره يو ځای سول او له يو ځای کېدو څخه ئې په کابل کي (پښتو ټولنه) منځ ته راغله، نو ايازي صاحب هم له کندهاره، کابل ته ورغلی او د پښتو ټولني د پښتو لغت، صرف او نحوي څانګي مدير وټاکل سو.
په (۱۳۱۹ل.) کال، چي پوهاند عبدالحی حبيبي د پښتو ټولني عمومي مدير وټاکل سو، نو د پښتو ټولني په تشکيل کي تغيرات راغلل او ښاغلی ايازي ئې هم په اداري غړو کي شامل کړل سو.
ښاغلی ايازي نه يوازي په پښتو کي، بلکي په اردو او انګرېزي ژبو کي هم ښه وارد وو.
ښاغلي ايازي شعر نه ليکی، خو په نثر کي ئې لوی لاس درلودی او ځيني مقالې او ژباړي به ئې په (پښتو) او (کابل) مجلو او (انيس) ورځپاڼه کي خپرولې.
ښاغلی ايازي د لاندي تاليفاتو او ژباړو خاوند دئ:
۱- قواعد پښتو (۱۳۱۸ل.).
۲- اصول مقاله نويسی.
۳- الفاروق (له اردو څخه ژباړه).
۴- رياضي او جغرافيا (له ۱ څخه بيا تر ۴ جماعت پوري).
۵- الانسان (له اردو څخه ژباړه).
۶-پښتو لغتونه (لس زره را جمع سوي لغاتونه)، (۱۳۲۰ل.).
۷- د پښتو ګرامر.
۸- د پښتو نحوه (۱۳۲۷ل.).
۹- د پښتو قواعد (د متوسطو مکاتبو لپاره)، (۱۳۲۴ل.)
ارواښاد ايازي صاحب په (۱۳۳۵ل.) کال په کابل کي وفات سو.
ايازي صاحب په زړه نرم او له رحمه ډک انسان وو، وايي کله چي امان الله خان کندهار ته راغلی وو او د خرقې شريفي په زيارت کي ئې خبري کولې، نو ايازي صاحب ورته ژړل، خو شاوخوا چې وکتل، هيڅ چا هم نه ژړل، نو په لوړ ږغ ئې په جدي ډول وويل:
"اې د غوايي قامه! ولي نه ژاړئ؟"

ديجيتل کوونکي: خليل الله سروري، شمس الله آرين