د سانسکريت لنډ تعارف ۲ برخه ـ الفبا

د سانسکريت لنډ تعارف ـ دويمه برخه

ليکونکی: احمدولي اڅکزی

  د سانسکريت الفبأ(वर्णमाला/varṇamālā/ورنمالا)

که يې څوک دقيق ونيسي نو سانسکريت الفبا چي ورڅخه د ديوناګري هغه توري مقصد دي چي ورباندي سانسکريت ليکل کيږي، په اصل کي الفبا  نه دي. دا ځکه چي الفبا د ليکلو د نظام له مخي ځان ته جلا ځانګړتياوي لري او ديوناګري سکريپټ د هغه برخه نه ده بلکه ديوناګري يا ديواناګري الفبا ته ورته توري لري چي ورته «ابوجيدا» يا (abugida) يا (alphasyllabary) ويل کيږي. دا چي د ليکلو د نظام بېل ډولونه د دغې لنډي مقالې په چوکاټ کي نه راځي نو به موږ دلته بيا هم ورته د سانسکريت د الفبا خطاب کوو.
 
د سانسکريت ژبې الفبأ (په ديواناګري ليکدود کي) چي ورته ورنمالا يا د تورو/سپوڼونو ګېډۍ هم ويل کيږي د تلفظ د څرنګوالې له مخي په ږغيزو او غير ږغيزو تورو وېشل سوې ده. په دغه ژبه کي د الفبأ يا ږغونو د ترتيب استقامت له ساده څخه و مغلقو ږغونو او په خوله کي د دغو ږغونو د ادا کولو په ترڅ کي له شا څخه مخته دی.

د ساده ږغيزو تورو ترتيب:

अ(a)  आ(aa)  इ(i)   ई(ee)  उ(u)  ऊ(oo)  ऋ(r)  ॠ(r)  लृ(lr) 

د مغلقو ږغيزو تورو ترتيب:

ए(e)  ऐ(ai)  ओ(o)  औ(au)

د بې ږغو تورو ترتيب:

velar:क(ka)  ख(kha)  ग(ga)  घ(gha)  ङ(nga)
platal:च(cha)  छ(chha)  ज(ja)  झ(jha)  ञ(nja)

retroflex:ट(ta)  ठ(tha)  ड(da)  ढ(dha)  ण(na)

dental:त(ta)  थ(tha)  द(da)  ध(dha)  न(na)

labial:प(pa)  फ(pha)  ब(ba)  भ(bha)  म(ma)

semivowels & sibilants: य(ya)  र(ra)  ल(la)  व(va)  श(sha)  ष(sha)  स(sh)  ह(ha)

صوتي يا ږغيز توري (स्वर /svara/سوَرَ)

 

ديوناګري	پښتو	تلفظ	سرهकد	پښتو	تلفظ
अ	ا، َ (زوَر/فتحه)	a	क	کَ	ka
आ	آ	ā	का	کا	kā
इ	اِ، ِ(زېر/کسره)	i	कि	کي	ki
ई	ي	ī	की	کِي	kī
उ	اُ ، ُ (پېښ/ضمه)	u	कु	کُ	ku
ऊ	اُو	ū	कू	کُو	kū
ए	ې	e	के	کـې	ke
ऐ	ی	ai	कै	کـــی	kai
ओ	و	o	को	کو	ko
औ	اَو	au	कौ	کاو	kau
अं	ں ,ن ,م	aṃ	कं	کـں، کن،کم	kaṃ
अः	ـهَـ	aḥ	कः	کَـهَــ	kaḥ
ऋ	رِ	ṛ	कृ	کرِي	kṛ
ॠ	رِ	ṝ	कृ	کرِي	kṛ
ऍ	ې	ɛ	कॅ	کــې	kɛ
ऑ	او	ɒ	कॉ	کو	kɒ

بېږغه توري (व्यञ्जन/vyañjana/ویَنْجَنَ)

 

ديوناګري	پښتو	تلفظ	ديوناګري	پښتو	تلفظ
क	ک	k	भ	بھ	bh
ख	کھ	kh	म	م	m
ग	گ	g	य	ی	y
घ	گھ	gh	र	ر	r
ङ	ن	ṅ	ल	ل	l
च	چ	ch	व	و	v
छ	چھ	cẖ, čh	श	ش	sh
ज	ج	j	ष	ش	ṣh
झ	جھ	jh	स	س	s
ञ	ن	ñ	ह	ح	h
ट	ټ	ṭ	क़	ق	q
ठ	ټهـ	ṭh	ख़	خ	ḳh, k͟h
ड	ډ	ḍ	ग़	غ	g͟h
ढ	ډهـ	ḍh	ड़	ړ	ṛ
ण	ن	ṇ	ढ़	ړھ	ṛh
त	ت	t	फ़	ف	f
थ	تھ	th	ज़	ز	z
द	د	d	झ़	ژ	zh
ध	دھ	dh	क्ष	کش	kṣh
न	ن	n	त्र	تر	tr
प	پ	p	ज्ञ	گيه	gy
फ	پھ	ph	श्र	شر	shr
ब	ب	b

د دويمي برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه

که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ