يادونه: لاندنی متن له هغه فيسبوک پوسټ څخه کاپي شوی چې د ۲۰۲۳ کال د جنورۍ په ۶مه نېټه پر https://t1p.de/f3swt خپور شو.
ليکونکی: احمدولي اڅکزی
دا يې ګز دا يې ميدان! هغه کسان چې په خوله هميشه د خدمت خبرې کوي، ورته د عملي خدمت يوه آسانه امکان برابر شوی دی. هغه دا چې تاسو ټول د قاموسونه ټکی کام سره مرسته کولای شئ چې د پښتو لهجو د ږغيزو موادو په ثبتولو او راغونډولو کې عملي برخه واخلئ. که تاسو دغه خبرتيا لولئ نو خامخا موبايل يا بله ورته اليکترونيکي وسيله لرئ چې په مرسته يې ږغ ثبت کړئ او زما سره يې شريک کړئ.
د پښتو لهجې(۱):
الف ـ سويلي لهجې
۱ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ آبدالي لهجه (يا سويل لوېديځه لهجه)
۲ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ کاکړي لهجه (يا سويل ختيځه لهجه)
۳ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ شېراني لهجه
۴ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ مروت بېټنۍ لهجه
ـ ـ ـ سويلي کرلاڼۍ لهجې
۵ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ خټک لهجه
۶ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ بنوواله يا بنوچي لهجه
۷ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ داوړ واله لهجه
۸ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ مسيدي يا د محسودو لهجه
۹ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ وزيري لهجه
ب ـ شمالي لهجې
۱۰ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ مرکزي خلجي لهجه (يا شمال لوېديځه لهجه)
۱۱ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ د يوسفزيو لهجه (يا شمال ختيځه لهجه)
ـ ـ ـ شمالي کرلاڼي لهجې
۱۲ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ د تڼيو لهجه
۱۳ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ خوستۍ لهجه
۱۴ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ځدراڼ لهجه
۱۵ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ منګل لهجه
۱۶ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ افرېدي لهجه
۱۷ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ خوږياڼۍ لهجه
۱۸ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ وردګ لهجه
ج ـ ترينو لهجه
۱۹ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ وڼېڅي
۲۰ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ مخياڼۍ
د پښتو ژبې بيلې او زياتې لهجې د دغې ژبې پر ښکلا او پراخوالې دلالت کوي. له دې مخکې چې د پښتو ژبې ليکدود او نور اړخونه د نورو پياوړو ژبو په شان معياري شي، بايد چې د دغې ژبې بېل اړخونه او شته مواد راغونډ کړل شي. په دغو کې د پښتو د بيلو لهجو پانګه او ږغيز مواد هم شامل دي. د دې لپاره چې موږ د پښتو يو اوسنی انځور ولرو، نو بايد چې د پښتو ژبې د بيلو لهجو د پانګې تر څنګ د بيلو لهجو ويناوې په ږغيزه توګه هم راغونډې کړو. دا کار به بيا وروسته د تحقيق کوونکو او د ژبپوهنې د عالمانو سره مرسته وکړي چې خپله دنده په لا دقيقه او ښه توګه پرځای کړي. له همدې کبله زه غواړم چې د پښتو لهجو ږغيز مواد راټول کړم او بيا يې پر قاموسونه ټکی کام د آوډيو آرشيف په شکل خپاره کړم. په دې توګه به د نړۍ له هر کونج څخه تحقيق کوونکي دغو موادو ته لاسرسی ولري او دا به د پښتو پر لهجو او په همدې شان د معيار په تړاو تحقيق سره مرسته وکړي.
د يادې چارې د تر سره کولو لپاره بايد چې د پښتو د بيلو داسې لهجو ويونکو (په زیاته زړو انسانانو) وينا او خبرې په آوډيو کې ثبت کړل شي، چې د تعليم، رسنيو د زيات استعمال، له خپلې سيمي يا قوم څخه زيات وخت لېري والې يا نورو لاملونو له کبله يې خپله اصلي لهجه نه وي بدله شوې. د مثال په توګه کله چې زه د کندهار د ځوانانو سره خبرې کوم نو هغوی د بي بي سي، صدای امريکا يا کابل راډيو په شان يا ورته خبرې کوي. خو که د کندهار له هغو سپين سرو يا سپينږرو سره خبرې وشي چې له رسنيو او نورو ورته اثراتو څخه يې لهجه ليري او پاکه پاته شوې وي، نو هغوی بالکل په خالصه کندهارۍ لهجه خبرې کوي. زما ستاسو ټولو لوستونکو څخه همدغه هيله ده چې لطفا خامخا په دغه پروژه کې راسره مرسته وکړئ. هغه داسې چې د خپلې سيمې، کورنۍ يا قوم له يو داسي کس وږغوئ چې ستاسو په فکر د خپلې سيمې او قوم د لهجې بالکل ښه استازيتوب کولای شي. دغه ثبت شوی ږغ يا اوډيو د هغه کس د اجازې وروسته راسره شريک کړئ چې زه يې بيا پر قاموسونه ټکی کام خپور کړم. که يې غوښتنه وي نو زه د ږغ د څښتن هويت پټ هم ساتلای شم، که هغه داسي وغواړي. تاسو بيا دغه ثبت شوی ږغ د فيسبوک، وتساپ يا نورو لارو راسره شريک کولای شئ.
څه بايد وشي؟
۱ ـ يو داسي کس انتخاب کړئ چې ستاسو په فکر په بشپړه توګه په خپله لهجه وينا کوي. دغه کس پر لاندنيو موضوعاتو وږغوئ:
ـ واده:
ستاسو په کورنۍ کې هلک ته په کوم عمر واده کوئ؟ څنګه مرکې جرګې کوئ؟ له واده مخکې کوم مراسم لرئ؟ واده مو څنګه وي؟
ـ کور جوړول:
ستاسو په سيمه کې کورونه څنګه جوړيږي؟ څوک يې جوړوي؟ کوم مواد پکښي کاريږي؟ د جوړېدلو وروسته د کورونو د روغ ساتلو لپاره وخت په وخت کوم کارونه پکښي کول غواړي؟
ـ موسم:
ستاسو په سيمه کې موسم څنکه دی؟ په کوم موسم کې کومې مېوې يا غله جات حاصليږي؟ د کوم موسم لپاره څه ډول جامې اغوستل کيږي؟
ـ خوراک:
ستاسو په سيمه کې څه ډول خواړه خوړل کيږي؟ دغه خواړه له کومو اجناسو څخه څنګه پخيږي؟ په خوښيو او جشنونو کې څه ډول خواړه خوړل کيږي؟
۲ ـ کله چې مو د نيم ساعت پوري له دغه کس څخه د هغه وينا ثبت کړه، نو دغه اوډيو زما سره د لاندنيو معلوماتو سره يوځای شريکه کړئ:
د ثبت نېټه:
ايا د وينا کوونکی راضي دی چې ږغ يې خپور شي؟ هو که يا؟
ايا وينا کوونکی په هغه لهجه خبرې کوي چيرې چې زېږېدلی دی؟ که نه، نو د کومې سيمي يا قوم په لهجه خبرې کوي؟
ژبه: پښتو
لهجه:
د ثبت ځای: هيواد، ولايت/صوبه، ولسوالي/تحصيل، کلی
د ثبت کال:
ثبت کوونکی: د هغه چا نوم چې دغه آوډيو يې ثبت کړې ده
وينا کوونکی: د وينا کوونکي نوم، عمر، تعليم، ولايت، ولسوالي، کلی، قبيله او ذيلي ښاخ يا خېل
د وينا موضوعات:
د آوډيو اوږدوالی:
د وينا کوونکي انځور (که ممکنه وي)
نظارت/ثبت/ترتيب کوونکی: د هغه کس نوم چې دغه مواد يې تنظیم کړي دي
تاسو کولای سئ چې د اوډيو يو مثال دلته واورئ:
https://t1p.de/vbq6v
۳ ـ ويناوال بايد بېله دې چې په قصد سره خپله لهجه تغيره کړي يا لغتونه کم يا زیات وکاروي، بايد کوښښ وکړي چې هغسي خبرې وکړي لکه چې هميشه يې کوي. يعني خپلې عادي خبرې وکړي.
۴ ـ ثبت د خپل موبايل له لاري په بيلو طريقو کولای شئ. دغه ثبت شوي مواد زما سره د فيسبوک مسنجر، wire.com مسنجر يا بلې لارې شریک کولای شئ.
دا چې وينا څنګه ثبت کولای شئ يا په اصطلاح پر کومو موضوعاتو ږغېدلای يا بل څوک ږغولای شئ، د الهام لپاره لاندنۍ بېلګه اورېدلای شئ:
https://t1p.de/vbq6v
ستاسو و عملي مرستې ته سترګې په لار
احمدولي اڅکزی، د ۲۰۲۳ کال د جنورۍ شپږمه نېټه
ماخذونه:
(۱) د ويکي پېډيا پاڼه https://en.wikipedia.org/wiki/Pashto_dialects، د ۲۰۲۳ کال د جنورۍ ۶مه نېټه
__
د ليکنې لنډ لينک:
https://t1p.de/5g5bk
___
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
