رمه: (رَ- مه) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې رمې دي او وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږي.
د پسونو مانا مېږو او وزو (بزو) ګڼ شمېر ته چي شپانه يې څر او څړ ته بيايي؛ رمه ويل کېږي او د لويو څاروو ډېري ته ګله ويل کېږي. پښتو قاموس د ګله مخصوس ګوسفند په مانا راوړی دی.
يا رمې يا ګلې پيايي؛ لمونځ بې قصره ورته ښايي
ګړوب: د "ګ" په ساکن يوه څپه نرينه توری دی. نړېدلی.
دا توری د نړېدلو په مانا دی؛ خو داسي نړېدلو ته ويل کېږي، لکه څنګه چي ګړوب په ويلو کي څه ډول ږغ کوي؛ هم هغسي ږغ د يوې ودانۍ د نړېدلو ږغ هم وي. مانا دا "سماعي" نومونه بللای شي، چي د خپل ږغ په څېر نوم يې وي. خو په لاندي بيت کي د کوټي د ښار د ۱۹۳۵م کال د زلزلې د تاريخي پېښي يادونه شوې ده. پښتو قاموس د "آواز افتادن چيزې، آواز فروشيدن چېزې در آب" په ماناوو نيولی دی.
کوټه څوني ښهر ګړوب سو؛ قارون هم په مځکه ډوب سو
وراباڼی: (ورا- با- ڼی) درې څپې نرينه توری دی. ج: وراباڼي
د واده راوړلو لپاره په "ورا" (جنج) باندي تلونکو وګړيو ته وراباڼي وايي. پښتو قاموس په "جميعتکه عروس را مي آورند" نيولی دی.
نی چي کله به وراباڼي؛ قطار ورسي لکه زاڼي
يوې: (يــَ- وې) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې يوي دي.
تر غنمو کرلو وړاندي چي د مځکي پستېدلو لپاره کومه چاره په غوايه او اوښانو تر سره کېدله او اوس په ټريکټر تر سره کېږي؛ يوې ورته وايي. پښتو قاموس د "قلبه شبار" په مانا نيولی دی.
مبارکه مياشته نوې؛ پسرلی رالی کوه يوې
پر جهالو تکاليف شرعي ښايي
لټ غوايه لايق د يوي دي که نه دي
چوښکه: (چوښـ- که) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې چوښکي دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
د اوبه خور له لوښو څخه چي تر کوم ځای اوبه څښل کېږي؛ هغه ته چوښکه وايي. مانا هغه ځای چي خوله پر ايښوول کېږي، چوښکه ورته وايي. پښتو قاموس په "نوله افتابه و امثال آن" نيولی دی.
تنده: (تنـ-ده) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې تندي دي او دواړي څپې يې په پراته زوَر ويلي کېږي.
تنده يو داسي څرنګوالی (کيفيت) دی، چي پر وګړي، څاروي، مځکه او هر څه باندي هغه وخت څرګندېږي، چي تږي شي. لکه په دې غونډله کي چي "تروه خواړه تنده لري" مانا وګړی تږی کوي. پښتو قاموس د "تشنګي" په مانا راوړی دی.
ژر د سرې کوزې په چوښکه؛ ما د تندي را پر هوښ که
پېمدل: (پېمـ-دل) دوې څپې نرينه توری دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. پېندل، ډکول.
د کاسې ډکول، مانا خوله پر خوله کولو ته پېمدل وايي. پښتو قاموس د "پيمانه کردن، اندازه کردن" په ماناوو نيولی دی.
په خورما کاسه پېمدلې؛ ده اسلافو فرمايلې
خايه: (خا- يه) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې خايې دي او وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږي. خوټي.
د نارينه وګړيو د بولو (متيازو) کولو تر ځای لاندي چي دوې اګۍ يا بېتو ډوله کوم شيان دي؛ هغوی ته خايې يا خوټي ويل کېږي. دا توری پښتو قاموس نه دی نيولی.
سپوخڅه: (سپوخـ- څه) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې سپوخڅي دي او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. مثانه.
هغه ځای چي له څښلو اوبو څخه بولي يا متيازي تر جوړېدلو وروسته ورته راځي او پکښي يو ځای کېږي؛ سپوخڅه او سپوخته ورته ويل کېږي.
يو خايې د بولو لار ده؛ سپوخڅه هم په دا کي شمار ده
مزغاړی: (مز- غا- ړی) درې څپې نرينه توری دی. جمع يې مزغاړي دي او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
دا توری د هغه شي په مانا کارېږي، چي له مړيی پوست څخه رغېږي او له لاندي خوا ګنډل شوی وي. د پوست د مځغي له خوا يې د شيانو ور لوېدلو او راکښلو لاره وي. لويه او وړوکې دواړي بڼي لري او خلګ د اړتيا وړ شيان له ځانه سره پکښي ګرځوي. پښتو قاموس د "خلته کوچک سرمه دان و پيسه وغيره" په مانا نيولی دی.
ويني سرې د پسه د غاړي؛ چي په ډک به سو مزغاړي
ګوځار: (ګو- ځار) دوې څپې نرينه توری دی او په غوزار هم ويل کېږي. ګوځارېدل، غوځارېدل، لوېدل، وَپروت.
دوه لوبغاړي چي په غېږ (لوبه) سره ورشي، چي په هغوی کي يو ګوځار شي، (مانا چي مځکي ته يې ورسوي) او يو بريالی شي. لاندي شوي وګړي ته ګوځار ويل کېږي. پښتو قاموس د "غوزار" په بڼه د "افګنده، افتاده بر زمين" په مانا راوړی دی.
چي شپه و وته سهار سي؛ د اختر پسه دي ګوځار سي
اوګار: (او- ګار) دوې څپې نرينه توری دی.
خوږ (دردمن) اندېښمن.
دا توری د اندېښمن او خوږ په مانا دی؛ خو د ټپي شوي خوږ په مانا نه دی، چي د چا د وهلو يا تېغ له کبله وي؛ بلکې دا توری په ګړنيزه توګه کارېږي، چي زه په خپلوانو اوګاره يم. مانا په خپلوانو اندېښمن او خوږ يم. په لاندي بيت کي هم په دې مانا کار شوی دی، چي غني په ښېرا نه دی اندېښمن، مانا باک نه په کوي. پښتو قاموس د "حالت کسيکه بچيزې خاطرش پريشان و وابسته باشد" په مانا نيولی دی.
غني هم د دې د پاره؛ په ښرا نه دی اوګاره
ژی: په لوړ زوَر يوه څپه نرينه توری دی. ج: ژي، ژيان.
و وزيی پوست ته ميده شوي يا کوټل شوي اومان ورلوېږي او شل شپې پکښي پراته وي؛ په پنځه ورځي کي دننه پخپله پوست له باده ډک شي او مېرمني وژغوني (وزغوني، وځغوني) ځنې غچي کړي، چي وروسته يې باد پخپله ووزي. ژی يا ګوډی پوختيا ته ورسېږي. د وخت په تېرېدا پاته وژغوني هم ځنې توی شي او ښوی ژی پاته شي. پښتو قاموس د "مشک آب" په مانا نيولی دی.
غړکه: (غـ- ړَکـ- که) درې څپې ښځينه توری دی. وګورئ غړکه!
بنۍ: (بـ- نۍ) دوې څپې ښځينه توری دی.
ژی، بنۍ او غړکه درې واړه شيان له کورني،غرني او کوچياني ژوند سره تړلي او له پوسته څخه جوړېږي. په ژي کي اوبه، په غړکه کي شلومبې او په بنۍ کي ځيني خلګ اوړه ږدي او ځيني کورنۍ اوزار يا افزار هم پکښي خوندي کوي. خو دروېزګر يا خير غوښتونکي چي کله پر کورونو ګرزي؛ بنۍ يې په څنګ وي او اوړه پکښي ټولوي. په پښتني ټولنه کي د پښ بنۍ ډېر نوم لري او هر چا يې نوم اورېدلی دی. پښتو قاموس د "انبان او دم اهنګر" په مانا راوړی دی.
يا يې ژی که يا غړکه؛ يا بنۍ خپل کار په وکه
الويل: (اَل- وَ- يَل) درې څپې نرينه توری دی.
کله چي پسه حلال شي؛ نو ځيني خلګ يې پوست کاږي او ځيني يې وړۍ يا وژغوني په توده وينه کي ژر ژر له پوسته کاږي او پسه پر جوړ کړل شوي ځانګړي ځای پر اور کښېږدي او په لمبه يې پوست الويي. پښتو قاموس د "فعل يلمه کردن" په مانا راوړی دی.
خوښوي يې ګړد شين نسي؛ الويل ښه روا ايسي
سکول: د "س" او "ک" په ساکن يوه څپه توری دی.
غرني او کوچياني خلګ چي رمې لري؛ هغوی په کال کي يو ځل د پسونو سکول کوي. مانا په خرخوَل (چي دوې اوسپنيزي چړې يو ډول سره يو ځای وي او وړۍ يا وزغوني نيسي او پرې کوي يې) پسونه له وړيو او وزغونو پاکوي او دا وړۍ او وزغوني بيا پلوري (خرڅوي) او د ژوند ورځنۍ اړتياوي په پوره کوي. پښتو قاموس د "قيچي کردن پشم ګوسفند" په مانا راوړی دی.
کې څوک سکولي يا دا لوښي؛ ته دی مه وله په غشي
پمن: (پَـ-من) دوې څپې نرينه توری دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. يو ډول ناروغي.
پوم يوه ناروغي ده، چي د پسه پوست نيسي او وېښتان يې ورژېږي. په دې ناروغي ناروغه پسه ته پمن پسه يا پوم نيولی ويل کېږي او دا ناروغي په کوڅه ډب سپيو يا سپيانو کي ډېره ليدل کېږي. پښتو قاموس پوم د "مرض ګرګ" او پمن د "ګرګين" په مانا راوړی دی.
يا مرض لري پمن وي؛ مګر چاغ د ده بدن وي
ليغی: (لـيـ- غَی) دوې څپې نرينه توری دی. جمع يې ليغي دي. وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږې.
هغه ډنګر پسه چي د پوست او هډ تر منځ غوښه نه ولري. بې غوښو هډ ته هم ليغی ويل کېږي. پښتو قاموس نه دی نيولی.
ځمبر: (ځمـ- بر) دوې څپې نرينه توری دی. وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. ځړېدلي وژغوني، وړۍ، وېښتان
و هغه پسه ته لغی ويل کېږي، چي يواځي هډونه پاته وي او ځمبر ځکه ورته وايي، چي وړۍ او وژغوني يې کتونکي ته اوږدې ښکارېږي او په پوست يې نيمژواندي ځړېږي. خو ځمبر په شا او خوا سيمو کي د خاورو، خټو او کاڼو وړلو لپاره پر دوو لرګيو باندي د تختو يا چادر په ټکوهلو يا ايښوولو داسي شی جوړېږي، چي له يوې خوا يې يو وګړی په دواړو لاسو نيسي او له بلي خوا يې بل وګړی نيسي؛ ځمبر ورته ويل کېږي.پښتو قاموس نه دی نيولی.
او که دی داسي ډنګر وو؛ لکه وچ لغی ځمبر وو
لم: يوه څپه نرينه توری دی. جمع يې لمان او لمونه دي.
د پسه هغه شاتنۍ برخه چي يواځي سپينه او بې هډه غوښه په ځړېږي او يواځي مړيی پسه يې لري؛ لم ورته ويل کېږي. ډېر غټ لم لرونکي پسه ته لمتر پسه وايي. پښتو قاموس د "دم و دنبه" په مانا راوړی دی.
يا زيات پرې وو تر دريمه؛ غوږ يا مږ وو زوړ بې لمه
الهي مجلس پر وخندوې بيرته
دا برېتونه چې غوړ کړي دي په لم
غوچ: د "غ" په ساکن يوه څپه نرينه توری دی. غوڅ هم ويل کېږي.
هغه څاروی چي غوږونه نه لري. مانا د غوږونو هغه کرپندوکې برخه پوست چي ځړېږي يا جګ او شک ولاړ وي، نه ولري؛ غوچ او يا غوڅ پسه بلل کېږي. پښتو قاموس د "بريده، قطع" په مانا راوړی دی.
کم غوږونه غوچ روا دی؛ ثابت پسه باندي اولی دی
ګوزڼ: (ګو- زڼ) دوې څپې نرينه توری دی او وروستۍ څپه يې په پراته او لوړ زوَر دواړه ډوله ويل کېږي. ابليج،يو ډول ناروغي.
دا داسي ناروغي ده، چي د وګړي هر غړی (اندام) و وهي؛ له کاره لوېږي. پښتو قاموس د فالج په مانا راوړی دی.
چي وهلي دي شيطان دا؛ د ګوزڼ مرض په شان دا
مګر شپيان نمک خورو ورسره وکړه
دی دي و وهي پر غبرګو پښو ګوزڼ
خيره: (خِر- ره) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې خيري دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
خيري يو ډول ناپاکي ده، چي ځان څرګندوي. کوم وګړی وي او که يې کالي (جامې) وي، چي ډېر وخت ونه لمبېږي يا پرې نه مينځل شي او پر وجود يا کاليو يې ناپاکي څرګنده شي؛ خيرن بلل کېږي. پښتو قاموس د چرک په مانا نيولی دی.
راځی پرې مينځو دا خيري؛ قرآن ولي لرو ليري
برغو: (بر- غو) دوې څپې نرينه توری دی. جمع يې برغووي دی. بېديا ، ج: بېدياوي
داسي بېديا چي ودانۍ او ابادۍ لېري لېري هم نه وي او د وګړي د ورکېدلو او د لاري نه موندلو اندېښنه وي، برغو بلل کېږي. پښتو قاموس يې داسي مانا کوي، چي "بامصدر وهل يکجای آمده و حالت شخصي را افاده ميکند، که اعضای سافله وی برهنه باشد"
په برغو کي مه ځه ليري؛ ملايکي که ملګري
سېمساره: (سيمـ-سا- ره) درې څپې ښځينه توری دی. جمع يې سېمسارې دی او وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږي.
يو ډول خزنده ده، چي په پستو مځکو کي په غارونو کي اوسېږي. پښتو قاموس د سمسارې په بڼه د "سوسمار" په مانا راوړې ده.
کربوڼی: (کر- بو- ڼی) درې څپې نرينه توری دی. جمع يې کربوڼي دي.
يو ډول خزنده دی، چي په پستو مځکو کي په غارونو کي اوسېږي. پښتو قاموس د شلند کوهي په مانا نيولی او کربک هم ورته وايي.
خاڼی: (خا- ڼی) دوې څپې نرينه توری دی. جمع يې خاڼي دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
يو ډول خزنده دی، چي د پستو مځکو په غارونو کي اوسېږي. پښتو قاموس د "نوعي از موش کلان صحرايي است" په مانا نيولی دی.
کربک: (کر- بک) دوې څپې نرينه توری دی. جمع يې کربکان دی او وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږي. وګوری کربوړی.
يو ډول خزنده دی، چي په هوارو مځکو او غرونو کي هم اوسېږي. پښتو قاموس په "کربوړي" مانا کړی دی.
پوڼول: (پو- ڼـَ-ول) درې څپې توری دی. وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. پښتو قاموس په کاواک ساختن، ميان کشيدن نيولی دی.
سېمساره تر مار پنډه او په اوږدول تر مار يو څه کوشنۍ وي، پښې يې يو څه جګي وي، چي په تګ کي يې وجود له مځکي پورته ساتي. کربوڼی تر چرمښکۍ يو څه پنډ او تر کندريزي څه اوږد او اوږدول يې تر چارياک پوري وي. خاڼی تر مږک غټ او تر مږه څه وړوکی وي، چي دا ياد شوي ټول په پستو مځکو کي په غارو کي اوسي. کربک که څه هم و کربوڼي ته نږدې نوم ايسي؛ خو د کِښو (کِشف) لپاره کارېږي او په خوړو کي زوڼي پوڼولای شي؛ لکه د هندوانې زوڼي چي خلګ پوڼوي.
(پام) ياد شوی اوږدول او پنډول و سيمه ايزو خزندګانو ته په کتلو سره ټاکل شوی دی؛ په نورو سيمو کي لوی او واړه کېدلای شي.
سېمساره کربوڼي خاڼي؛ مار له ښايي پر سر کاڼي
بدمرغ بم پر مخ وهم عبدالسلامه
ترخه زڼي پوڼوي د غره کربک دی
ورشو: (ور- شو) دوې څپې ښځينه توری دی. ج: ورشوګاني.
ډېره پراخه بېديا ته وايي، چي شنېزي او څړ ځايونه ولري او يوه ډېره پراخه سيمه يې په غېږ کي نيولې وي، چي غر او هواره دواړه لري. په وطن او سيمه کي د يوه ټبر، قام او سيمه ايزو اولسونو په ولکه کي ورشوګاني هم شته، چي خپلي رمې او ګلې پر پيايي. پښتو قاموس د "چراګاه" په مانا راوړی دی.
کاغۍ: (کا- غۍ) دوې څپې ښځينه توری دی.
يو ډول مرغه دی، چي کارګه ته ورته او تر کارګه وړوکی دی. په تودو سيمو کي ژوند کوي. پښتو قاموس په "زاغچه" نيولی دی.
پاکي ايسي کاغۍ توري؛ په ورشو کي د کښت ښوري
چوڼهار والوت سهار مرغان راکښېنه
کاروان ځي لېوان لري دا يه ورشو پټ
پړک: يوه څپه نرينه توری دی. ډله.
دا توری دلته د ډلي په مانا کار شوی دی؛ لکه ډلګۍ، کنډک او نور،، خو دې ته ورته د "پ" په ساکن پړک و يو ډول ږغ او يو ډول ځلا ته وايي او بل داسي توری پړکی يو داسي بوټي ته وايي، چي څاروي يې خوري. پخوانيو خلګو به د بروَزي، زومۍ، کټه سري او جامه شوی په څېر بوټو غوندي کالي ( جامې) په مينځل او پَړکېدلي يوې او بلي خوا ته ځغستل شوي پسونو ته، چي ډله ډله شي؛ ويل کېږي. پښتو قاموس د "يک جماعت، رمه کوچک ګوسفندان، لرز و اضطراب" په ماناوو نيولی دی.
خدايه ما د دوی د پړکه؛ ستا مشغوله په روغبړ که
نو ملت سو ځله درې اويا پړکونه
انګليسي وسوسي اروي اروحان بد
دواويا پړکه ترسا سپي لېوني کو
څوک پر لار د شريعت نه ځي سالک يو
نجني: (نجـ-ني) د "ن" په ساکن دوې څپې ښځينه توری دی.
نښتل، ټکوهل، تړل او درول په پراخه مانا کارېږي. لکه کېږدۍ ونجنه. کېږدۍ مو نجتې ده. پلانی په پلاني پوري نجتی دی. پښتو قاموس د "معتصم" او نجتل د "اعتصام نمودن" په مانا نيولی دی.
احمقان جګوي خوني؛ بېخ يې هم پر مځکه نجني
ويېدل: (وَ-يېـ-دل) درې څپې نرينه توری دی، چي وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
ويېدل له ويلو څخه اخستل شوی دی. خو هغه ويل چي څوک بې سده او بېځايه ږغېږي؛ هغه که د ناخبرتيا او ناپوهۍ له کبله وي، که له خوبه وي او که د نشې له جوري وي؛ ږغېدا ته يې ويېدل وايي. د ډېري ږغېدا په مانا هم کارېږي؛ لکه هسي ويېږي، بيا ويېږي. پښتو قاموس په "بګفتار آمدن و پر ګويي نمودن" نيولی دی.
پرته: (پرَتـ- ته) د "پ" په ساکن دوې څپې نرينه توری دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
پرته د سېوا، علاوه او بېځايه په مانا کارېږي. پښتو قاموس د بغير، سوا، بدون او هزيان او بېهوده او مسخ په ماناوو نيولی دی.
يعني خاص نږدې و ده ته؛ فاسقان ويېږي پرته
ما خو غم او غصه نن وَ يَوي داسي
څه پوهېږي ناخبره په اسرار
کرکنډه: (کر- کنـ- ډه) درې څپې ښځينه توری دی. جمع يې کرکنډي دی او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
غټي ډبري، غټ کاڼي.
کرکنډي که څه هم غټو کاڼو يا ډبرو ته وايي، خو په بوټو کي اغزي لرونکی بوټی هم دی او په خزندګانو کي هم لږ غټ جسامت لرونکو ته په ګړنيزه توګه کرکنډي ويل کېږي. لويه سپږه هم کرکنډه بلل کېږي. پښتو قاموس په "خرسنګ کلانيکه از کوه سر ازير شود" نيولی دی.
ژرنده: (ژرنـ - ده) د "ژ" په ساکن دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې ژرندي دي او دويمه څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي. د غنمو د اڼلو ځای. ځيني پښتانه يې جرنده هم وايي.
دا توری "ژرنده" که څه هم اوس په پرمختللې بڼه کي شته، چي د غنمو په اڼلو سره اوړه جوړوي؛ خو د لرغوني بڼي پيل يې له مېچن څخه شوی دی، چي په لاس به ګرزول کېدله او غنم به يې اڼل، چي اوسنۍ پاته شوې بڼه يې د اوبو ژرنده وه. ژرنده پر را روانو اوبو باندي جوړېږي او د ژرندي پر ځای باندي اوبه يو دم پر ځوړ په جوړ کړل شوي ځای کي چي ناوه يې ورته ايښې وي؛ ګړندۍ کېږي، چي له لرګي څخه د چمبر په بڼه جوړ کړل شوی څرخ ګرزوي او دغه پَرې پَرې لرګين څرخ د يوه پَره لرونکي لرګين يا اوسپنيز لوښتي "چي په پل کي لګېدلی وي" په وسيله د ژرندي بالا پل ګرزوي او پر لاندي پله ګرزي، چي تر منځ يې غنم يا اوربشي اڼل کېږي. پلونه يې له کاڼي جوړ وي او ګرګن وي، چي د غنم د اڼلو لامل ګرزي. او به چي پر ورخ باندي و ژرندي ته را اړول کېږي او بندېږي؛ هغه ته پارچاو ويل کېږي. غنم په ډول کي ورته اچول کېږي، چي ټکَکه يې سوکه سوکه ورته را ايله کوي او تر اڼلو وروسته په ګونۍ کي د اوړو په بڼه لوېږي. پښتو قاموس په "آسيا" نيولی دی.
غټ سرونه سي کرکنډي؛ پر چلېږي د اور ژرندي
غټي شنې درنې کرکنډي را ورغړي
عبث لافي د سقاو نه دي بايد
کوړه: (کوړ- ړه) د "ک" په ساکن دوې څپې ښځينه توری دی او دويمه څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
کوړه د يو ځای ايښوول شوو يا را يو ځای کړل شوو خاوره، امبار او داسي نورو توکيو او د وګړو و ټولۍ ته هم ويل کېږي. لکه ډېر خلګ سره را کوړه وو، يا ډېری خلګ سره را ټول وو. پښتو قاموس د "انبار او توده سر بسر متراکم" په ماناوو نيولی دی.
يوه کوړه او امام ګړد
لمونځ په جمع کي تمام ګړد
وازګه: (واز- ګه) دوې څپې ښځينه توری دی. جمع يې وازګي دي او وروستۍ څپه يې په پراته زوَر ويل کېږي.
کوم وګړی يا څاروی چي ډېر څورب شي او پر غوښو سربېره چي يې د سپينو غوښو په څېر کوم غوښن مواد وي؛ هغه ته وازګي ويل کېږي. د څارويو له وازګو څخه په ويلولو "مو" جوړېږي او تر ويلېدلو وروسته له وازګو څخه پاتي غوښي خلګ خوري او ځزغالې بلل کېږي. پښتو قاموس د "چربي" په مانا نيولی دی.
چېري ته چېري ملکه؛ خنزير خر په وازګو ډکه
پښۍ: د "پ" په ساکن يوه څپه ښځينه توری دی. يو ډول بوټی.
پښۍ په غرونو کي په ځانګړو ځايونو کي کېږي. ډېري تروې وي او وګړي يې خوري. په ځانګړې توګه يې ښځي ډېري خوښوي. پراخي پاڼي لري، چي ځمبر ورته وايي. پښتو قاموس په رواش نيولی دی.
ونکه: (و- نـَک- که) درې څپې ښځينه توری دی او وروستۍ څپه يې په لوړ زوَر ويل کېږي. يو ډول بوټی
ونکه و پښۍ ته بېخي ورته بوټی دی، چي په يو بل سره خطا کېږي. خو پخې ونکي د وګړيو د خوړلو نه دي او نار يې په اومه توګه خوړل کېږي. په دې نامه په توبه کي و ماروپ ته نژدې يو ځای هم شته. کله کله په سوګند اخستلو کي هم خلګ د والله که پر ځای ونکه وايي. پښتو قاموس په "نوعي از راوش" نيولی دی.
پښۍ به ګڼي په پسرلي سوې
هوسۍ وې درې خالي سوې
نو اصلي مېوې نايابه سوې شيريني
لکه پښۍ دغسي و زووې ونکي