
د پټي خزانې متن پر قاموسونه ټکی کام آنلاين سو
- Details
- څانګه: پټه خزانه
د پښتو او د دغې ژبي د ادبياتو مينه والو ته زيری ورکول کيږي چي د پښتو قاموسونو آنلاين پروژې د اکتوبر په ۲۳مه نېټه د پټي خزانې خطي نسخه په ديجيتل بڼه آنلاين کړه. په دې توګه نو دا لومړی ځل دی چي د پټي خزانې متن په بشپړه توګه آنلاين کيږي.
- لوستنې: 2899

د پښتو ژبي «اتل» لغت ته يوه لنډه کتنه
- Details
- څانګه: ايتومولوژي
د «اتل» [a-tal] لغت په پښتو کي د «قهرمان» او «نه ماتېدونکي» له پاره کارول کيږي. له دغه لغت سره تړلي نور پښتو لغتونه «اتلولي» او «اتلواله» يادولای سو. د اشتقاق پوهنې له پلوه د پښتو لغتونه «تلی» يعني د بوټ يا څپلۍ لاندي برخه، «تَله» يا د پښې لاندي برخه پونده او «تل» يعني بېخ او نولوجيزم «اوبتل» د «اتل» لغت له پاره مهم لغتونه دي.
په بعضو هندو اروپايي ژبو کي چي کله «a» توری/ږغ د بعضو لغتونو د مختاړي په توګه راسي، نو هغه لغت/صفت/معنی سرچپه کوي. لکه په عربي کي چي حاضر په مختاړي غير سره غيرحاضر کيږي او په پښتو کي چي توانا په نا باندي ناتوان کيږي، اسوده په نا باندي ناآسوده کيږي او داسي نور... د (a) دغه نفي کوونکي مختاړی چي د يو لغت سره د لګولو وروسته د هغه معنی سرچپه کوي ورته (alpha privative) ويل کيږي. دغه پديده د بېلګي په توګه په سانسکريت او يوناني کي عامه ده. دا چي په پښتو کي د «tal/تل» يعني بيخ/تر ټولو لاندنۍ برخي لغت موجود دی او تر څنګ يې د «a-tal/اتل» يعني د لوړ يا قهرمان لغت هم سته، نو اټکل کيدلای سي چي دغه دواړه لغتونه به په لوی احتمال يا خو له سانسکريت څخه پښتو ته راغلي وي او يا ورته ريښې لري. دا ځکه چي ورباندي د (alpha privative) پديده صدق کوي او بل دا چي په سانسکريت کي د (तल/tal/تل) لغت هم د پښتو په شان د بيخ/تر ټولو لاندنۍ برخي معنی ورکوي. په سانسکريت ژبه کي د (alpha privative) په توګه (a) د هغو لغتونو سره لګول کيدلای سي چي په کانسوننټ يعني بېږغه تورو پېليږي او (an) هغه وخت د همدغه مقصد له پاره د مختاړي په شکل لګول کيږي، کله چي لغت په واول يعني ږغ لرونکي توري شروع کيږي.
د «اتل» لغت په نورو ژبو کي:
د «اتل/اټل» لغت په هندۍ ژبو لکه سانسکريت، پالي، مرهټي او هندي ژبو کي تر زياتي اندازې په هغه معنی او په ورته تلفظ لکه په پښتو کي چي يې لري، مستعمل دی.
سانسکريت ژبه:
अटल [Aṭala] ـ (اټلَ)
ټينګ، ټيکاؤ لرونکی، کلک، پر يو ځای ولاړ، نه ښورېدونکی، تغير نه خوړونکی
आताल [Ātāla] ـ (آتالَ)
۱ ـ په لوی احتمال د پيره کولو هسک بورج/بُرج
۲ ـ د يوې ودانې تر ټولو پورته منزل يا برخه
अतल [Atala] ـ (اتلَ)
۱ ـ بېخ يا تل نه لرونکی
۲ ـ د يو دوږخ نوم دی چي په هکله يې فکر کيږي چي د مځکي تر پوستکي لاندي نژدې واقع دی
۳ ـ د يوې ودانۍ تر ټولو پورته منزل يا برخه
तलाय [talAya] ـ (تلايَ)
د بوټ يا څپلۍ تلی
तलायति [talAyati] ـ (تلايَتي)
د بوټ د تلي جوړول، تلی جوړول
مرهټي ژبه:
अटळ [aṭaḷa] ـ (اټلَ)
هغه شی چي نه اپوټه/راچپه/رااوښتل کيږي، هغه شی چي ورڅخه تېښته نه وي ممکنه
अटाळा [aṭāḷā] ـ (اټالا)
د غنمو په کښت کي شخېدنه/درېدنه/ايريکسيون
अतल [atala] ـ (اتل)
تر مځکي لاندي دستي واقع د دوږخ يوه برخه چي تر نورو برخو پورته وي
پالي ژبه:
Aṭala
کلک، ټينګ، نه ښورېدونکی، نه رېږدېدونکی
په پښتو اشعارو کي د «اتل» لغت کارېدنه:
په پښتو متونو کي د «اتل» لغت په لومړي ځل د امير فولاد سوري د زوی امير کروړ سوري په يو نظم «وياړونه د امير کروړ جهان پهلوان» کي راغلی دی، چي وايي:
«زه یم زمری په دې نړۍ له ما اتل نسته
په هند و سند و پر تخار او په کابل نسته
بل په زابل نسته-له ما اتل نسته
(...)» (۱۶ مخ، خطي نسخه، پټه خزانه، داود هوتک)
د امير کروړ په هکله اټکل کيږي چي په ۸مه عيسوي پيړۍ کي د ابو مسلم خراساني په وختونو کي يې ژوند کاوه. په دې توګه نو که پټه خزانه د استناد په توګه ونيسو نو د «اتل» لغت په اتمه عيسوي پېړۍ کي يعني له نن څخه تر ۱۲ سوو زياتو کالونو تر مخه په پښتو کي استعمال لاره.
دا چي د امير کروړ وروسته په شته پښتو متونو کي کله يا په کوم مقدار د اتل لغت کارول سوی دی، ژوري او پراخي مطالعې او پرتلنې ته اړتيا لري. دلته به زه لږ هغه منابع يادې کړم چي زما په ځغلنده او نابشپړه تحقيق کي راته په مخه راغلي دي.
زه داسي اټکل کوم چي د «اتل» لغت د هغه وروسته په پښتو کي زياته فريکونسي (استعمال) پيدا کړ، کله چي فاضل استاد علامه عبدالحي حبيبي په ۱۹۴۴ کال پټه خزانه وموندله. په دغه کتاب کي د امير کروړ د نظم «زه يم زمری په دې نړۍ له ما اتل نسته» له کبله ښايي د «اتل» لغت ته د پښتنو توجه زياته ورجلبه کړې وي او د وخت په تېرېدو سره د دغه لغت د فريکونسي د زياتېدو لامل سوی وي.
تر کومه ځايه چي ما پسي ځغلنده توګه لنډ لټون کړی، ما د «اتل» لغت د خوشال خان خټک، رحمان بابا، عبدالحميد مومند او د دغه پېر د شاعرانو په اشعارو کي ونه موندلای سوای. که لوستونکو د يادې دورې د شاعرانو په اشعارو کي دغه لغت موندلی وي، نو هيله ده چي بيا خپل معلومات راسره شريک کړي. د خوشال خان خټک په اشعارو کي و «اتل» ته نژدې معنی لرونکي لغتونه لکه پهلواني او پهلوان سته، خو ما حتی قهرمان لغت لا پکښي ونه موند. د رحمان بابا په اشعارو کي هم د پهلوان لغت راغلی، لکه چي وايي:
په قوت دعاشقۍ به پهلوان شي
چې مجنون غوندې يو موټی استخوان شي
ګل باچا الفت «اتل» لغت نه دی کارولی بلکه په خپلو زياتو اشعارو کي يې د اتل بديل لغت «قهرمان» استعمال کړی دی، لکه «د الفت ملغلري» کتاب (دريم چاپ، دانش خپروندويه ټولنه، پېښور، ١٣٧٥ هـ ش) کي چي راغلي:
«د مغلو په کور تندر د آسمانه
د ادب او شعر لويه قهرمانه» (۷ مخ)
«غلغله کښې چې څه شوی دجهان کله هېر شوی
څوک د قهر قهرمان وپه باميانو څه تېر شوی» (۲۶۳ مخ)
«څه شوه چېرته لاړه هغه د ايمان قهرماني
داسې خواره زاره نه وه حقيقي مسلماني» (۲۶۶ مخ)
او په «قهرمانه پېغله» نومي نظم کي وايي:
«قهرمانه د ميوند پېغله ملاله
په ښايست کښې درخانۍ سره وه سياله» (۲۶۹ مخ)
او داسي نور ځايونه...
د ژوندي شاعرانو چي زما سره کوم کم شمېر کتابونه دي، په هغو کي ما د عبدالباري جهاني په شعري ټولګه «د سباوون په تمه» (پنځم چاپ - ۱۳۸٦ ش، صحاف نشراتي مؤسسه، کوټه) کي د «اتل» لغت وموند چي د «وياړ» په عنوان لرونکي شعر کي راغلی دی:
«چا له اتل سره خواله د پرهارونو كړې؟
خو چا پوښتنه له شهيده د زخمونو كړې؟» (۸۰ مخ)
د درويش دراني په «دا بوټي به لونګ سي» (دويم چاپ - ٢٠١٠ ع، صحاف نشراتي مؤسسه، کوټه) کي هم د «اتل» لغت راغلی دی:
«که اتل نه يې هم دا يو کار د اتل به کوې
جنګوې سترګي به يو ځل د يوه ښکلي سره»(۴۶ مخ)
«اتل» لغت په رسنيو کي
تر کومه وخته چي زما پياديږي د شلمي پېړۍ په اتيايمه او د هغه راوروسته لسيزو کي په نړيوالو پښتو راډيوګانو کي د «اتل» لغت مستعمل ؤ. په زياته د بي بي سي نړيوالۍ راډيو د پښتو څانګي خبريال جان بټ د اتل لغت کاراوه. دا چي دغه لغت په کومه اندازه په تلويزيونونو، راډيوګانو او ورځپاڼو کي مستعمل ؤ او له کوم وخت راهيسي کارېدلی، بايد ورباندي ژور تحقيق وسي.
«اتل» د نارينه نوم په توګه
په اوسني پېر کي زيات پښتانه ليدل کيږي چي يا خو يې لومړی ورکول سوی نوم «اتل» وي او يا يې هم خپل تخلص «اتل» انتخاب کړی وي. په هند کي د «اټل» نوم د نارينه ؤ له پاره کارېدونکی يو ډېر مستعمل نوم دی. خو دا چي دغه نوم په پښتنو کي له کوم وخت راهيسي رواج موندلی، ژور تحقيق ته اړتيا لري.
احمدولي اڅکزی، د ۲۰۲۱ کال د اګست ۲۵مه نېټه
يادونه: د دغې مقالې ليکونکی نه ژبپوه دی او نه يې د اشتقاق پوهنې علم کړی او نه يې ادعا لري. له دې کبله دغه ليکنه صرف د يو اماتور د يوې سطحي او نامکملې مقالې په توګه وړاندي کيږي.
ماخذونه:
ــ پټه خزانه، محمد هوتک، ۱۷۲۹، خطي نسخه ۱۸۸۶
ــ د الفت مرغلري، ګل پاچا الفت، دريم چاپ، دانش خپروندويه ټولنه، پېښور، ١٣٧٥ هـ ش
ــ د سباوون په تمه، عبدالباري جهاني، پنځم چاپ، صحاف نشراتي مؤسسه، کوټه، ۱۳۸٦ ش
ــ دا بوټي به لونګ سي، درويش دراني، دويم چاپ، صحاف نشراتي مؤسسه، کوټه، ٢٠١٠ ع
ــ Apte, Vaman Shivaram. The practical Sanskrit-English dictionary. — Poona : Shiralkar, 1890
ــ A Compendium of Molesworth's Marathi and English Dictionary. Front Cover. James Thomas Molesworth, Baba Padmanji. Education Society's Press, 1863
ــ Buddhist hybrid sanskrit grammar and dictionary / by Franklin Edgerton. - Vol. 2: Dictionary. - New Haven : Yale Univ. Pr., 1953
ــ The Pali Text Society's Pali-English Dictionary. Front Cover. Pali Text Society. Pali Text Society, 1972
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2613

«د مناظرې په باب څو خبرې» ـ پوهندوی آصف بهاند
- Details
- څانګه: متن پوهنه
«د مناظرې په باب څو خبرې»
د یوې منظومې مناظرې له پاره
د علامه رشاد یوه لنډه عالمانه سریزه
ليکونکی: پوهندوی آصف بهاند
مناظره د څه شي د ماهیت او حقیقت په باب بحث کولو ته ویل کېـږي یا د یو څه د ماهیت او حقیقت په باب پوښتنې ــ ځوابونه او بحث ته مناظره وايي. په مناظره کې د بحث داوړه خواوې یو د بل پر خبرو او دلایلو داسې ایراد کوي چې د حیرانتیا وړ وگرځي. د بحث یا خبرو دواړه لوري د خپل استدلال په ترڅ کې داسې دلایل او براهین وړاندې کوي چې پر مقابل لوري خپله لوړتیا او فضیلت ثابت کړي. د منطق د علم له نظره، مناظره د دوو سره مخامخ ډلو هغه پاملرنه ده چې د خپل نظر د ثابتولو په برخه کې یې کوي.
مناظره د ادب د یو صنف په توگه په اوسني وخت کې یوه ډېره پېژندل شوې او عامه برخه نه، بلکې یو هېر ادبي صنف گڼل کېـږي، د همدې له پاره د نوي نسل دومره ورته پام نه دی. په پښتو ادب کې یې وروستۍ او غوره بېلگه همدا د «مناطرې» ټولگه ده چې د پښتو ژبې د معاصر شاعر میر حیدر صاحب زاده کندهاري د اثارو په لړ کې موږ ته راپاتې ده.
میر حیدر کندهاری بېشمېره منظوم تخلیفات کړي دي چې علامه رشاد د پښتو ژبې فردوسي بللی دی. ویل کېـږي چې تر یو لک بیتونو ډېر تخلیقات یې پښتو ژبې ته ډالۍ کړی دي.
د دې کرښو د لیکلو په وخت کې مې له استاد معصوم هوتک نه د میر حیدر کندهاري په باب د معلوماتو غوښتنه وکړه، هغوی د خپلې دایمي مرستې په لړ کې دا معلومات راولېـږل:
«میر حیدر صاحبزاده د پښتو ژبي د فردوسي لقب گټلی وو. ویل کېږي چي له ده څخه د راپاتو منظومو آثارو بیتونه تر یو لک بیتو اوړي. دی پر شعر برسېره د طریقت د لاري لاروی هم وو. نیکه ئې مهتر موسی د حاجي دوست محمد کندهاري خلیفه وو.
حاجي دوست محمد کندهاری په قام یوسفزی پښتون وو او په ۱۲۱۶ هـ ق کي کندهار ته نزدې پخپل پلرني کلي کي زېږېدلی وو. پلار ئې ملا علي اخند نومېدئ .حاجي دوست محمد کندهاري د علم په طلب پسي کابل ته ولاړ . وروسته ئې د حج فریضه ادا کړه او له هغه ځایه ئې هندوستان ته سفر وکړ او د حضرت شیخ احمدسعید دهلوي (وفات ۱۲۷۷هـ ق) خدمت ته ئې ځان ورساوه. شیخ احمدسعیدرح خپل خلیفه وټاکه او افغانستان ته ئې د تگ لارښوونه ورته وکړه. حاجي صاحب د خپل پیر له امر سره سم د کلات ( زابل) په غنډانو کي خانقاه جوړه کړه.
حاجي دوست محمد کندهاری د ۱۲۸۴هـ ق کال د شوال پر ۲۳مه وفات او په موسی زي کي خاورو ته وسپارل سو.
د حاجي دوست محمد کندهاري په کندهاریو خلیفه گانو کي یو هم د پښتو ژبي دېوان لرونکی قادرالکلام شاعرجانان فدوي دئ چي دېوان ئې ما (هوتک) چاپ ته تیار کړی دئ او د کورونا ناروغۍ له امله ئې د چاپ چاري ځنډېدلي دي.
د میر حیدر صاحبزاده کندهاري آثار که چاپ سي، په حقیقت کي به مو د پښتو ژبي د خورا لرغونو او متروکو لغاتونو یوه بډایه زېرمه خوندي کړې وي.»
د مناظرې په باب علامه رشاد، د مناظرو د یوې ټولگې (مناطرې) په سریزه کې خورا علمي او مستند معلومات لیکلی دی. د مناظرې په باب د علامه رشاد دا لنډې او عالمانه خبرې، د نوي نسل له پاره ځکه مهمې دي چې په ترڅ کې یې د مناظرو تاریخ، د مناظرو ډولونه، د نړۍ د مشهورو مناظرو نومونه، په پښتو ادب کې د مناظرو پر تاریخ او بېلگو باندې داسې خبرې شوي دي چې د یوه لوی کتاب مفهوم په همدې لنډه سریزه کې لوستونکو ته له مثالونو سره وړاندې شوی دی.
سم مې په یاد نه دي چې د «مناطرې» په نامه کتاب مې په کابل کې له چا سره ولید، خو له کتاب نه اخیستل شوي عکسونه داسې راته وايي چې د ۲۰۱۷ ام کال د مارچ پر پنځمه اخیستل شوي دي. کله مې چې په کابل کې دا کتاب ولید، د کتاب نوم راته نوی او جالب ښکاره شو، ځکه مې یې د لیدلو او لوستلو هوډ وکړ. د کتاب لومړۍ پاڼه مې چې راواړوله، د رشاد صاحب پر عالمانه سریزه مې سترگې خوږې شوې، په بیـړه مې تر نظر تېره کړه، په زړه کې راوگرځېدل چې د استاد دا څو کرښې باید له ځان سره ولرم؛ او په لازم وخت کې یې له ټولو سره شرېکې کړم، ځکه مې همالته د کتاب له پیل نه یوازې د رشاد صاحب درې مخیزه سریزه او د کتب پېژندنه د ماخذ له پاره په خپل لاسلرلي موبایل سره عکاسي کړه.
د کابل له سفره چې بېرته اروپا ته راغلم، نو مې له معمول سره سم له خپلې کمرې او موبال نه ټول عکسونه په منظم ډول د ۲۰۱۷ ام کال په ارشیف کې کېښودل او له بده شامته چې د «مناظرې» کتاب له پیل نه مې د علامه بابا د سریزې اخیستي عکسونه هېر شول. څو ورځې مخکې مې د کومې اړتیا له مخې د خپلو عکسونو ارشیف پرانست او د علامه بابا د مقدمې پر اخستو عکسونو ورپېښ شوم، ورته کېناستم او د عکسونو له مخې مې د مقدمې متن په کمپیوتر کې ټایپ کړ او دا دی کټ مټ یې له تاسو سره شریکوم.
د یادونې وړ یې گڼم چې د کتاب د لومړي مخ عکس مې د استاد مطیع الله روهیال په مرسته تر لاسه کړ، چې همدلته مننه ځنې کوم.
دا هم د «مناظرې» پر ټولگه باندې د علامه رشاد د لیکلې مقدمې متن:
«د مناظرې په باب څو خبرې»
د دوو تنو یا دوو ډلو یا دوو شیانو ترمنځ د یو او بل د اقناع یا الزام لپاره پر یوې ټاکلې او ځانگړې موضوع باندي بحث کول مناظره بولي. مناظره د ادب یو صنف دی، په مناظره کې زیار ایستل کېـږي بحث د منطقي جدل تر خند (دائرې) ونه وزي په مناطره کې داسي هم پېښېـږي چې د مناظري یو یا دواړه پلوه داسي څوک وي چې د خبرو کولو توان او استعداد ونه لري، خو شاعر یا ناثر د محاکات په توگه د حریفو مناظرینو له خولو څه وايي او یو پر بل باندې د هغو د فضیلت او لوړوالي دلیلونه وړاندې کوي، په مناظرو کې دود دا دی چې یوه مناظره د یوه حریف په گټه تمامېـږي.
مناظرې زیاتره په نظم وي خو په نثر هم ځينې مناظزې سته، لکه: د جوهر الفرد، منیه اللبیب (۱) رساله البادیه، د عقل و عشق، د عقل و جنون او شمس او سحاب مناظرې.
مناظره په ختیځ کې زړې ریښې لري، ویل کېـږي «د درخت آسوریک مناظره» په اشکاني پهلوي ژبه ویلې سوې وه، بیا په ساساني پهلوي راواړوله سوه ــ په ایران کې د ساسانیانو پاچاهي تر ۶۵۳ ع (۳۲ هجري قمري) پورې پایـېـدلې ده.
په عربي ادب کې د جریر او فرزدق مناظرې زړې مناظرې بللي کيـږي، د عربي ژبې دا دواړه نامتو شاعران په ۱۱۰ هجري قمري کال مړه دي.
ویل کېـږي چې پاړسي مناظرې اسد طوسي (۴۶۵ هجري قمري مړ) پیل کړي دي، د اسد طوسي مناظرې دا دي:
۱ ــ مناظره شب و روز ــ دغه مناظره خوشحال خان (۱۰۲۲ ــ ۱۱۰۰ هـ ق) پښتو کړېده.
۲ ــ مناطره مغ و مسلم.
۳ ــ مناظره نیزه و کمان.
۴ ــ مناظره آسمان و زمین.
۵ ــ مناظره عرب و عجم.
په ترکي ادب کي هم مناظرې په پنځمه هجري سدۍ کې پیل سوي دي، وایي د دیوان لغات الترک (د ۴۶۶ هجري قمري تالیف) مؤلف محمود الکاشغري د دوبي (اوړي) او ژمي مناظره لري، د دغې مناظرې ترکي نوم «یاز قیش مناظره سي» دی.
په پښتو ادب کې د مناظرو او مناظره ډولو شعرونو څرک تر څلور سوو کالو پخوا موږ ته معلوم دی. د پښتو ژبې لومړنی معلوم دیوان لرونکی شاعر ارزاني خویشکی (۱۰۲۸ هجري قمري مړ) په دیوان کي د همج او بورا تر عنوان لاندې یو مناظره ډوله شعر لیکلی دی. (۲) دغه مناظره په ۲۵ رباعي گانو کې ځای سوې ده او د مضمون تسلسل پکښي خوندي دی. لومړۍ رباعي یې دا ده:
هـر وجـود یو صحرا دی
که فقیر، که اُمرا دی (۳)
د هـر چا یـو وجـود ویـنه
یو همج دی، بل بـورا دی
د خوشحالۍ خبره ده چي د پښتو مناظرو لړۍ څلورسوه کاله پس د ارواښاد میر حیدر صاحب زاده کندهاري (۱۴۰۷ هجري قمري مړ) د مناظرو په چاپ تر موږ رارسېـږي ــ په دغې مجموعه کي د ارواښاد میر حیدر صاحب زاده نهه منظومي مناظرې چاپ سوي دي په دې ترتیب:
۱ ــ د بیرغ او خیمې مناظره ۱۸ بیته
۲ ــ د پتنگ او شمع مناظره ۱۳ بیته
۳ ــ د ختیځ او لویدیځ مناظره ۴۰۶ بیته
۴ ــ د منشي او سپه سالار مناظره ۳۳ بیته
۵ ــ د شپي او ورځي مناظره ۷۲ بیته
۶ ــ د غره او دښت مناظره ۵۱ بیته
۷ ــ د غنا او فقر مناظره ۹۱ بیته
۸ ــ د گلاب او نرگس مناظره ۳۵۲ بیته
۹ ــ د طبیب او منجم مناظره ۶۹۶ بیته
زه د دغې مجموعې له سره په کتنه، سمون، اوډنه او همدارنگه چاپولو کي د کندهار د اطلاعاتو او کاتور د رئیس ښاغلي عبدالمجید ډېره توجه او د ښاغلي مطیع الله روهیال زیار د ستاینې وړ بولم او د پښتو ژبي او ادب د زیات خدمت توفیق ورته غواړم.
اکادیمیسن پوهاند رشاد
۱ حمل ۱۳۸۳ لمریز
پای لیکونه:
۱ ــ نفحه الیمین باب الثاني.
۲ ــ همج = گونگټه، دغه خزدکه له خوشیو او گنگیو مرغټاني جوړوي.
۳ ــ د ارزاني په وختو کې اُمرا کلمه چې جمع ده، د مفرد په معنا (امیر) کارېدله.
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2385

زېری ـ د قاموسونه ټکی کام مطالب په څو ژبو ژباړل کيږي
- Details
- څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه
د قاموسونه ټکی کام پښتو وېبپاڼه تر ۴۵ څخه زيات پښتو قاموسونه په آنلاين بڼه کارونې ته وړاندي کوي. دغه قاموسونه د مفت اندرويد ځانګړي اېپ په مرسته هم کارول کيدلای سي.
د قاموسونو تر څنګ پر دغه پاڼه د ژبپوهنې، متن پوهنې او په مجموع کي د پښتو ژبي په تړاو علمي مقالې هم خپريږي. د قاموسونه ټکی کام پاڼي د مقالو دغې برخي ته څوک په مينو/لوړه پټۍ کي د «کورپاڼه» يا «Home» پر تڼۍ په کليک کولو سره تللای سي. تر اوسه پوري دغه مقالې صرف په پښتو ژبه خپرېدلې او صرف هغو کسانو ته د لوستلو وړ وې چي پښتو ژبه او د دغې ژبي لوست يې زده ؤ. اوس په دغه پاڼه کي يوه داسي تخنيکي آسانتيا ورزياته کړل سوه چي ټول دغه مطالب د پښتو تر څنګ په ګڼ شمير نورو ژبو لوستل کيدلای سي.
که څوک غواړي چي د قاموسونه ټکی کام کومه پرانستل سوې مقاله په بله ژبه وژباړي نو د مقالې سره مل د انځور اړخ ته د «مقاله وژباړه Translate this Article» او ورڅخه لاندي د ژبو ډراپ ډاون مينو موندلای سي. هلته هغه ژبه انتخابېدلای سي په کومه چي دغه مقاله ژباړل غواړي. د دغه اعلان سره مل انځور کي په سور رنګ دايره کي راوستل سوې برخه د ژبو ليسټ ښيي چي ورباندي د متونو ژباړه ممکنه ده.
!!يوه مهمه خبره دا ده چي کله چي غواړئ پاڼه او مطالب يې بېرته په پښتو سي نو بايد چي د «مقاله وژباړه Translate this Article» له لاري بېرته پښتو «Pashto» وټاکئ. که داسي ونکړئ نو ښايي تر زیاته وخته ټول مطالب او ټوله پاڼه صرف په هغه ژبه درته وښودل سي لکه تاسو چي ټاکلې وه.!!
د متن د ژباړي دغه برخه صرف هغه پښتو مقالې ژباړي چي پر قاموسونه ټکی کام خپرې سوي وي. له بده مرغه کتونکي لا تر اوسه نسي کولای چي خپل متون په دغه آسانتيا وژباړي.
د مطالبو يا مقالو د ژباړي نوې تخنيکي آسانتيا په لومړي سر کي په عربي، دنمارکي، هالندي، انګريزي، فرانسوي، جرمني، هندي، ايتالوي، لاتيني، فارسي، پنجابي، روسي، هسپانوي، سوېدني، ترکي او اردو ژبو مطالب ژباړي. خو دا چي دغه ژباړه د ځيرک ماشين په مرسته ترسره کيږي، نو ژباړه په بشپړه توګه دقيقه نه ده البته ښايي تر يوې اندازې د متن د څرنګوالي په هکله لوستونکي ته يو څه معلومات ورکړي.
احمدولي اڅکزي، د ۲۰۲۱ کال د اګست ۲۴مه نېټه
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1883

عارف وردگ ـ لنډه پېژندنه
- Details
- څانګه: تذکرې
زه محمد عارف وردگ د ١٣٢٨ لمريزهجري کال په ژمي کې د وردگو د سيدآباد د شاطرو په کلي کې زېږېدلی يم. لومړنۍ زده کړه مې د سيدآباد په ښوونځۍ کې کړې او وروسته په حربي ښوونځۍ کې شامل او له هغه وروسته مې حربي پوهنتون لوستی او په ١٣٤٩ لمريزهجري کال له حربي پوهنتون څخه د بريدمن په رتبه فارغ شوم.
لوړې زده کړې مې د هندوستان په پوځي اکاډمي کې سر ته رسولې او لس کاله مې د افغانستان په پوځ کې د جگړن تر رتبې پورې دنده سر ته رسولې.
پر افغانستان باندې د روسيې له تېري او يرغل څخه وروسته په ١٩٨٠ ميلادي کال پاکستان ته مهاجر او له هغه ځايه څخه مې په ١٩٨٠ ميلادي کال د جرمن اتحادي جمهوريت ته پناه يووړه.
په جرمني کې مې د اقتصاد، بازارموندنې او کمپيوټرساينس په برخه کې لوړې زده کړې وکړې. د نورو دندو له ډلې څخه مې لس کاله د آلمان غږ راډيو سره کار وکړ او له هغه وروسته تقاعد شوم.
د دې ټولو تر څنگ مې کتابونه هم ليکل او ژباړنې مې هم کولې. زما ليکنې، د وخت له غوښتنې سره سمې، ډېری د کډوالو د ستونزو د لېرې کولو په خاطر د ژبو په برخه کې دي.
د تر اوسه پورې ٢٠ کتابونو له ډلې څخه چې ما ليکلي، لاندې کتابونه مې په خپل لگښت چاپ کړي او افغاني ټولنې ته وړاندې کړي دي:
آلماني – پښتو – دري انځورين قاموس (دې قاموس کې څه ناڅه ٤٠٠٠٠ جرمني کلمې په پښتو او دري ژبو ژباړل شوې او ١٢٨٠ مځونه لري. دا کتاب د گڼ شمېر انځورونو او اړوښتو معلوماتو په درلودلو سره ډېر زيات مينه وال لري او په لسو کالونو کې ٧ ځله چاپ شوی دئ)
دري – آلماني مصور قاموس (دې قاموس کې د دري ژبې له ٣٩٠٠٠ څخه زياتې کلمې په جرمني ژبه ژباړل شوې او په ٧٠٠ مخونو کې د گڼ شمېر انځورونو په درلودلو سره چاپ شوی)
پښتو معياري ژبدود (دې کتاب کې مې د پښتو ژبې گرامري اصول په عصري بڼه را اړولي او تشريح کړيدي)
پښتو – انگريزي انځورين قاموس (له ٣٨٠٠٠ څخه زياتو پښتو کلمو او گڼ شمېر انځورونو او معلوماتو په درلودلو سره)
انگريزي – پښتو خود آموز
آلماني – دري خود آموز
آلماني – پښتو گرامر
آلماني – دري گرامر
پټه خزانه (زما په اهتمام)
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2305

نظم ـ ښايي سبا نه يي! (شېرشاه رشاد)
- Details
- څانګه: نظمونه
ښایي سبا نه یي !
ووايه مورکي ته:
ته د نړۍ تر ټولو مينه ناکه فرشته يې،
ووايه و خپل پلار ته:
په تا مي سر لوړ دئ او نازېږمه په تا،
ووايه پردېس ورورک ته:
زړه مي در پسي تنګ دئ،
ووايه خورکي ته:
ستا د ژوند ملګری به ښايي پوه سوی وي اوس چي، د نړۍ تر ټولو ښکلې نجلۍ په ده واده ده،
ووايه خپل ملګري ته:
ستا له زغم او لوی زړه څخه منندوی يم،
ووايه د زړه کترو لوڼو او زامنو ته:
ډېر را باندي ګران ياست، نن مي زړه غواړي ستاسي پر څنګ يو ګړی کښېنم.
او ووايه خپلي مېرمني ته:
موسکا دي ما ته ژوند را بخښي،
او پسي ور غبرګه ئې که:
ته د هوسايۍ او سوکالۍ سرچينه يې،
ښايي سبا نه يي!
نو بخښه وغواړه ! بخښه له هغو ټولو، چي بدي دي ورسره کړې ده.
او وبخښه ! هغه ټوله ، چي ته ئې ځوکلولی يې.
وخانده ! تر څو ګرده زېږنده د نړۍ وګوري چي، انسان هم د ژوند په قدر پوه دئ.
ښايي سبا نه يي!
نو وهڅېږه، چي نن دي له لاسه و نه وځي.
ښايي، ښايي سبا نه يي !
له دباندنيو سرچينو څخه ژباړه
پوهنمل شېرشاه رشاد
کندهار - ۲۰ – چنګاښ – ۱۴۰۰
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1832

د سانسکريت لنډ تعارف ۸ برخه ـ نحوي حالتونه ـ فعلي حالت
- Details
- څانګه: سانسکريت
نحوي حالتونه (cases)
د ګرامري اصولو له مخي په يوه جمله کي د د فعل سره تړلي د اسم يا ضمير وظيفې او څرنګوالي ته نحوي حالتونه (cases) ويل کيږي. دغه حالتونه د بېلګي په توګه په بعضو ژبو کي د اسم يا ضمير د مورفولوژيک شکل په تغير لکه د وروستاړي (suffix) په اضافه کيدلو، د حرف ظرف (adverb) په استعمال يا په ورته نورو اوزارونو ښودل کيدلای سي.
د مثال په توګه په پښتو کي «سړی» يو اسم دی او د يو نيغ او بل کوږ نحوي حالت لرلای سي چي په کوږ حالت کي يې درېم ندايي حالت هم شميرلای سو:
آ سړيه، دلته څه کوې؟ (ندائي حالت/vocative case)
سړی حيران دی چي څه ووايي. (سيده حالت/direct case)
نوکر وږي سړي ته ډوډۍ ورکړه. (کوږ يا مائل حالت/oblique case)
که د «سړی» د لغت جمع واخلو نو بيا «سړيو» او «سړي» نحوي حالتونه سته.
د سانسکريت نحوي حالتونه (विभक्ति/vibhakti/ويبهکتي)
په سانسکريت کي اسمونه (nouns) يا د اسمونو سره تړلي لغتونه (nominals) درې ممکنه جنسيتونه (gender) لرلای سي چي له مذکر، مؤنث او مخنث څخه عبارت دي. د دې تر څنګ درې بېل شمېرې (number) لکه واحد، غبرګ (دوه) او جمع (تر دوو زيات) هم ممکن دي. بل د دغې ژبي اسمونه اته بېل نحوي حالتونه (cases) لرلای سي. دا چي يو اسم په جمله کي په کوم نحوي حالت کي قرار لري، په سانسکريت کي له اتو دغو حالتونو څخه د هر يو له پاره ځانګړې پوښتنه د شته اسم د نحوي حالت په موندلو کي مرسته کولای سي:
۱ ـ ـ فاعلي حالت
(प्रथमा/prathamā/nominative /پراتهَما)
پوښتنه: څوک؟ چا؟ څه شی؟
فاعلي حالت د سانسکريتي اسمونو لومړی نحوي حالت دی. په دغه حالت کي د اسم وظيفه دا وي چي فاعل په ګوته کړي. يعني که ووايو
«कृष्णो वनं गच्छति / *کرشنو ونم ګَچَهتي» يعني «کرشنا ځنګل ته ځي» نو «کرشنا» د فعل ښکاره کوونکی يعني فاعل دی. د پوښتني له لاري هم په دغه جمله کي فاعل اسم موندلای سو چي وپوښتو «څوک ځي؟/कः गच्छति?/کَــــــهــَ ګَچَهتي؟» په جواب کي يې راته دستي فاعلي حالت لرونکی اسم څرګنديږي چي«कृष्णः गच्छति / کريشنَهَـ ګچَهـتي» يعني «کرشنا ځي». څوک ځي؟ کرشنا ځي!
بله بېلګه ده «बालः गच्छति / نالَکَهَـ ګچَهـتي » يعني «هلک ځي» يادولای سو چي پکښي «बालः» فاعل دی.
که د « पुष्पं विकसति/ پُشپم ويکستي» يعني «ګل غوړيږي» په جمله کي د سوال په مرسته د فاعل موندل وغواړو نو بايد وپوښتو چي «څه شی غوړيږي؟/ कः विकसति?/ کَــــــهــَ ويکستي؟». جواب يې «ګل غوړيږي» د «ګل» اسم د فاعل په توګه راښيي.
* نوټ: دا چي په سانسکريت جمله کي «کرشنا» په «کرشنو/कृष्णो » اوښتی دی، وجه يې د سانسکريت ساندهي اصول دي چي په هکله يې د دغه کتاب په اړونده څپرکي « د سانسکريت لغتونو وصل (संधि/saṃdhi / سَندهي يا سَمدهي)» کي تفصيلات لوستلای سئ.
دا چي اسمونه په فاعلي نحوي حالت کي کوم تصريفي اشکال لري (تصريف يا declension يې څنګه کيږي) په لاندني جدول کي يې بېلګي کتلای سو:
دا چي په فاعلي نحوي حالت کي د سانسکريت ضميرونه څنګه تصريف کيږي، په لاندني جدول کي يې کتلای سئ:
د سواليه لغتونو «کوم» او «څه شی» د فاعلي حالت تصريفي اشکال داسي دي:
د ۸ برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1910

ښه ليکوال کومي ځانګړتياوي لري؟
- Details
- څانګه: خلاقي ليکوالي
د ليکوال تعريف
اول بايد دا روښانه کړل سي چي (د نظم او نثر) هر خلاقي ليکونکی هميشه ليکوال نه وي. د ليکوال خطاب صرف هغه چا ته کولای سو چي نه يوازې د ليکوالۍ کسب/هنر/فن/کار سمدستي يې زده وي او تجربه لرونکی وي ، بلکه بايد د خپلو ليکنو/تخليقاتو يوه ځېرمه او شاليد هم ولري. دغه ځېرمه د مثال په توګه د دغه ليکونکي د کتابونو، چاپ سوو او يا بلې لارې خپرو سوو (نظم يا نثر ) ليکنو يا ورته تخليقي آثارو بڼه لرلای سي. د دې تر څنګ د ليکونکي د خلاقي توليداتو لپاره لوستونکي او مستهلکين هم اړين دي. که يو خلاقي توليد هر څومره هم له جمالياتي او هنري اړخه ښکلی وي، خو که لوستونکي ونه لري، نو دا توليد په هغه سياهي او کاغذ نه ارزي چي ورباندي مصرف سوی دی. ليکوالان په خپله ټولنه کي د خپلو ليکنو پر اساس که نفوذ لرونکي نه واوسي خو ليکني يې هرو مرو د ټولني پر تمايلاتو او فکري څرنګوالي اغېز لرونکي وي.
د پورتني تعريف له مخې اکثره هغه کسان چي ليکنې کوي او حتی کتابونه يې خپريږي، حتمي نه ده چي ليکوالان دي. بلکه زما په شمول مطلق اکثريت يې ليکونکي دي نه ليکوالان.
ـ د پښتو ليکوال
په اقتصادي او کلتوري توګه په پرمخ تللو اکثرو هيوادونو کي لا د هغو ليکوالانو فيصدي ډېره کمه ده چي د خپلي ليکوالۍ په مرسته خپل د ژوند بشپړ اخراجات/معاش برابروي. د پښتو ژبي په ليکوالانو کي دغه فيصدي ښايي لا ډېره کمه وي. د دې تر څنګ که د نړۍ په اکثره نورو کلتورونو او سيمو کي ليکوالان په ټولنه کي د يو هسک معنوي مقام او اخلاقي پرستيژ څښتنان وي، نو د پښتو ژبي اکثريت ليکوالان د ولس تر منځ په اړين مقدار له ياد مقام څخه بې برخي وي.
په زياته ډېر کم د پښتو ليکوالان سته يا تېر سوي دي چي په ژوندون يې اړينه قدرداني سوې وي. د نورو لاملونو تر څنګ ښايي په پښتنو کي په پرتليزه توګه د تعليم کموالي او د هغوی د ژوند لانجمن حالات هم د ليکوال د نه اړيني قدردانۍ وجوهات وي. يوه بله وجه دا هم کيدلای سي چي حتی په باسواده پښتنو کي د اټکل له مخي لوست ته تمايل ډېر کم وي. نو ويلای سو چي د پښتو ژبې د ليکوالانو د ليکوالۍ د توليداتو د ممکنه مستهلکينو او په همدې شان ممکنه قدردانانو شمېر هم کم وي.
له همدې کبله که څوک په پښتو ژبه ليکلو ته ملا تړي، نو له اول سره يې پر ځان باید منلې وي چي په لوی احتمال به يې ټولنه په اړينه توګه کورودانی او لاسنيوی ونه کړي. د پښتنو لپاره ليکونکی بايد دا هم پر ځان ومني چي که يې د ليکوالۍ پرته د معاش بله ذريعه او منبع نه لرله، نو به په لوی احتمال دی او د ده کورنۍ د بې وزلۍ او فاقه کشۍ ترخې تجربې وکړي.
ـ استعداد حتمي دی
د شرق او غرب د اکثريت پوهانو پر دې تفاهم دی چي د خلاقي ليکوالۍ په ټولو څانګو کي خداداد/طبعي استعداد زښت مهم دی. د مثال په توګه يو شاعر هغه وخت ښه شاعر کيدلای سي چي له طبيعت څخه د شعر ويلو استعداد ولري. که کوم څوک په خپل طبيعت کي خلاقي ليکوالۍ ته استعداد ونه لري نو ورڅخه تر زياتې اندازې د استثنايي خلاقيت توقع نه کيږي.
له زدکړې او تمرين پرته نه کيږي
خو دلته بايد دا هم روښانه کړو چي صرف په استعداد باندي ليکوالان نه جوړيږي بلکه د اړونده خلاقي صنف او سبک مطالعه، زدکړه او تجربه ضروري او حتمي ده. که يو څوک هر څومره له طبيعت څخه ښه شاعر واوسي خو مطالعه، تجربه او تمرين نه ولري، د نظم بېل چوکاټونه او صنفونه يې نه وي زده، نو ورڅخه په ډېر لوی احتمال ښه شاعر نه سي جوړېدلای. د ادبي، هنري او خلاقي ټولو څانګو لپاره زدکړې، تجربې او تمرين هغه حتمي شرايط دي.
که يو څوک له طبيعت څخه ښه خلاقي ليکونکی وي او بيا په پوهنتون کي په اړونده څانګه کي د تحصيل له لاري او يا هم په خپلواکه توګه د مطالعې او يا د کوم چا د شاګردۍ له لاري د خلاقي ليکوالۍ کسب زده کړي، نو به يې بيا هم يو بله وړتيا او مهم څيز وي. دغه مهم څيز تمرين او رياض دی. فرانڅ ليزت (Franz Liszt) د اُتريش او هنګري هيواد سره تړاو لرونکی د موسيقۍ د آلې پيانو يو داسي غږونکی ؤ چي تر ډېر جګ عمر پورې يې لا ياده آله داسې ښه غږولای سوای چي ساری يې نه درلود. د هغه مشهور نقل قول دی چي وايي: «کله چي زه يوه ورځ تمرين/رياض ونه کړم، نو زما پخپله ورته پام کيږي. کله چي دوې ورځې رياض ونه کړم نو زما د ملګرو ورته پام کيږي. کله چي درې ورځي تمرين ونه کړم نو د عام ولس ورته پام کيږي.» که يو څوک د رسامۍ استعداد ولري او د اجسامو، سيوري او رڼا، د رنګونو او د امتزاج څرنګوالی يې تر نورو ښه ليدلای او درک کولای سي، نو بيا به هم تر هغه وخته ښه رسام ورڅخه جوړ نه سي چي تمرين ونه کړي، لکه چي وايي «أگر خواهى شوى خوش نويس، بنويس و بنويس و بنويس».
په تجربه کي مطالعه يا د نورو ليکوالانو د تخليقي توليداتو څارنه او ورباندې ځان باخبر ساتل هم شميرلای سو. د خلاقي توليد تر څنګ له دې کبله په دوامداره توګه د په اصطلاح سيالانو په احوال او کارونو ځان خبرول او مطالعه کول يې هم د ليکوالۍ مهم شرط دی.
ـ يو ليکوال يوه ساحه
په تاريخ کي ډېري کمي داسي استثناوي ليدل سوي چي يو شخص پر يو وخت تر يوې څخه د زياتو موسيقۍ آلاتو د غږولو بهترين هنرمند اوسېدلی وي. خو عموما يو څوک پر يو وخت د يوې موسيقۍ آلې ښه هنرمند کيدلای سي. د ليکوالۍ په ډګر کي هم څوک پر يو وخت د نثر او نظم، د ناول او د تياتر ډرامې، د کوميدي او د ساينس فيکشن ښه ليکوال نه سي کيدلای. دا ځکه چي د يو انسان انرژي او وخت کم خو د ليکوالۍ د هر سبک او صنف سمندرونه خورا پراخ او لوی دي، لکه بقراط چي له عيسوي ميلاد څخه تقريبا څلور نيم سوه کاله مخکې لا ويلي ول چي «هنر اوږد خو زموږ ژوند لنډ دی».
د ليکوالۍ علاوه د ژوند په نورو ډګرونو کي هم دا خبره صدق کوي چي يو کس پر يو وخت تر يوې څخه په زياتو ساحو کي اتل نه سي اوسېدلای. د مثال په توګه د فوټبال يو لوبغاړی نه سي کولای چي تر څنګ يې د واليبال او کرکټ عالي لوبغاړی هم واوسي. په همدې راز يو کس پر يو وخت نه سي کولاي چي هم بريالی ډاکټر، هم بريالي انجينير او هم بريالی وکيل واوسي.
نو که يو څوک غواړي چي ښه ليکوال سي، بايد ځان ته د ليکوالۍ يوه څانګه انتخاب کړي او بیا خپله توجه پر همدغه يوه ساحه متمرکزه کړي.
ـ د ويلو لپاره څه لرې؟
که يو څوک هر څومره ښه او باتجربه رسام وي خو د رسمولو لپاره د رسمولو وړ مفکوره او په اصطلاح موټيف ونه لري، نو به څه رسم کړي؟ که يو څوک د ويلو يا ليکلو لپاره څه و نه لري نو د ليکوالۍ زدکړه، تجربه او تمرين به يې په څه درد وخوري؟ د بريالۍ خلاقي ليکوالۍ لپاره يو بل مهم او اړين شرط دا دی چي ليکونکی به د لوستونکو له پاره داسي څه لري چي پر ژبه يې لکه سکروټه سوځي او دې ته لېواله وي چي ژر يې تر لوستونکو ورسوي. دا موضوعات که د ميني، عاشقۍ ، عاطفې او جمالياتو سره تړلي وي او که د ظلم، استبداد، انساني کرامت، بشري حقونو، سياست يا د ټولنې د نورو مسائلو سره تړلي وي، بايد ليکونکی يې په هکله د ليکلو د مسؤليت او آن د رسالت احساس ولري.
ـ خپل طرز او خپل نوښت
د اردو ژبې نامتو شاعر سيف په خپل يو شعر کي وايي «سیفؔ انداز بیاں رنگ بدل دیتا ہے ورنہ دنیا میں کوئی بات نئی بات نہیں.» د سيف په آند په نړۍ کي کومه نوې خبره نسته او هر څه او هره موضوع تکراري ده، خو هغه وايي چي البته د يوې موضوع د بيانولو طرز او طريقه بيا هم د نوښت او د موټيف د له سره رنګ کولو باعث ګرځي. دا خبره د خلاقي ليکوالۍ له پاره هم صدق کوي. دا ځکه چي د ښې ليکوالۍ له پاره دا مهمه او اړينه ده چي ليکونکی د بل چا پيښې او تقليد کوونکی نه واوسي، بلکه خپل ځان ته خپل انفرادي او ځانګړی طرز، «انداز» يا سټايل ولري. معلومه خبره ده چي دغه طرز په رشتيا هم بايد نوښتګر وي او نه دا چي صرف تر ادعا، لباسيت او سطحيتوب پوري محدود وي.
ـ پر ژبه تسلط
د خلاقي ليکوالۍ له پاره پر ژبه تسلط لرل يو بل حتمي شرط دی چي د پوره کولو پرته یې څوک ليکوال کيدلای نه سي. پر ژبه دا تسلط چي هر څومره هر اړخيز او پراخ وي هومره يې په مرسته ليکوال باکېفيته ليکني کولای سي. د مثال په توګه که يو څوک ناول ليکي او پکښي داسي کرکترونو ته ځای ورکوي چي د ټولني له بيلو قشرونو، قومونو او سيمو سره تړاو لري، نو بايد چي په دغو کرکترونو داسي خبري وکړي چې د هغوی د ځانګړتياو سره ربط او اړيکه ولري. يعني د هغوی د لهجې او د خبرو د طرز لپاره ټيپيکل وي. خو دا کار هغه وخت ممکن دی چې ليکونکی د اړونده ژبي پراخه پوهه او تجربه ولري او تر څنګ يې دې ته هم چمتو وي چې د خپلو ممکنه کمښتونو د پوره کولو له پاره پکښې تحقيق او نوره زدکړه هم ورکړي.
ـ نړيوالتوب
په زياته په تېرو لسيزو کي د تماس نيونې او ټيکنالوژۍ انقلاب د ليکوالۍ په ساحه کي د ښه معيار لپاره د ګلوبلايزېشن پديده هم مهمه او د پام وړ ګرځولې ده. د نړيوالتوب يا ګلوبلايزېشن په پېر کي نړۍ په يو کلي بدله سوې او له دې کبله د ليکوالۍ په ساحه کي هم د مکاني او زماني خلاقي توليداتو پرتلنه نستبا آسانه سوې ده. که نن يو څوک په کابل کي د تياتر لپاره ډرامه ليکي، نو که هغه په نړيواله توګه د شته ورته خلاقيتونو سره پرتله نه سي، نو حد اقل په سيمه کي بايد د پرتلنې او سيالۍ جوګه واوسي.
غواړم په آخر کي هر هغه چا ته چي ليک او لوست يې زده دی، دا مشوره ورکړم چي ليک دې په دې نيت نه کوي چي ګواکې ليکوال سي. بلکه لوستل او ليکل دي د پاک سبحن د يو لوی نعمت او د انسانيت لپاره د يوې تحفې په توګه وپېژني او له دغه نعمت څخه دي د ځان او نورو انسانانو د پرمختګ او ښېګڼي له پاره کار واخلي. د ليک او لوست له لاري علم لا چټک او ښه ويشل کيدلای سي او علم دی چي د انسانانو د دنياوي او اخروي ګټو تضمين کولای سي او له کبله يې انسان تر نورو مخلوقاتو اشرف بلل سوی دی. نو راځئ چي له موږ څخه هر يو تر خپله وسه د لوستلو او ليکلو په مرسته د الله د دغه لوی نعمت شکر ادا کړو. لکه الله (ج) چي د نزول له مخي د قرآن پاک په تر ټولو لومړي آيتونو (سورة العلق) کي فرمايي «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ (1) خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (2) اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ (3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ (4) عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ (5)».
احمدولي اڅکزی، د ۲۰۲۱ کال د جولائ ۵مه نېټه، رېماګن.
ماخذونه:
- Schumann, Grundlagen und Techniken der Schreibkunst., Otto (Hg.) (2000)
- Marie Arana, The Writing Life: Writers On How They Think And Work, PublicAffairs; 1. Edition (8. Mai 2003)
- Annie Dillard, The Writing Life, Harper Perennial (12. November 2013)
- William Strunk Jr., The Elements of Style, CreateSpace Independent Publishing Platform (13. April 2014)
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2027

د سوات شاهين وپېژنئ
- Details
- څانګه: پښتانه ليکوال
ليکونکی: احمدولي اڅکزی
فاضل ښاغلي محترم استاد محمد پرويش شاهين د سوات په منګلور کي دې نړۍ ته سترګي پرانستلي دي. هغه يو تاريخپوه، لرغونپوه، شاعر او قلموال دی چي تر ۴۵ څخه زيات کتابونه يې په پښتو، اردو او انګرېزي ژبو ليکلي دي. فاضل استاد له پنجاب پوهنتون او پېښور پوهنتون څخه څلور ماسټرۍ اخيستي چي پکښي د پښتو ادب، ښوونې او رزونې، اردو ادب او تاريخ مضامين شامل دي. هغه له علامه اقبال پوهنتون څخه هم د ټولنپوهنې په ډګر کي يو بريليک ترلاسه کړی دی.
فاضل استاد د پښتو ژبي په ادبياتو، ګنداهارا کلتور، بودايزم، ژورناليزم، چاپيريالپوهنه، لرغوني تاريخ او د کوچنيانو پر ادبياتو څېړني تر سره کړي دي. د دې تر څنګ هغه د زيات شمير ماسټرۍ، ام فيل او پي ايچ ډي زده کوونکو رهنما او لارښود يا مراقبت کوونکی استاد پاته سوی دی.
استاد پرويش شاهين صاحب په پېښور کي د پښتو اکاډمۍ غړی دی او د خيبرپښتونخوا حکومت د ژبو د ادارې رئيس تېر سوی دی.
محترم استاد يو داسي شخصي کتابتون لري چي د نړۍ له بيلو سيمو څخه څېړونکي د ده پر کور مېلمانه وي او له دغې کتابخانې څخه د خپلو څېړنو له پاره کار اخلي. په دغه کتابخانه کي تر ۲۵ زرو زيات چاپي او د خطي نسخو کتابونه او ګڼ شمير ويډيويي، ږغيز او نور مواد هم موجود دي.
د استاد محترم دوه کتابونه په نصاب کي شامل سوي دي. هغه په سوات کي د شاهين ادبي جرګې مشر هم دی.
ما پخپله د فاضل استاد سره ديدن او مجلس په ۲۰۱۵ کال د کوټي په ښار کي د پښتو د نړيوال کانفرانس پر وخت په نصيب سو. د زښت زيات علم او تجربې لرلو باوجوده دغه ښکلی انسان ډېر خاکساره، مؤدب، شفيق او مهربان دی. ولس او ژبه يې د ټولو خدمتونو احسانمنده ده.
فاضل استاد ته د امان الله نصرت صاحب په لاندنۍ قصيده دغه لنډه پېژندنه پای ته رسوم.
پروېش شاهين بابا
تاريخونو نه خبر پرويش شاهين دی
ډک له علم و له هنر پرويش شاهين دی
لوی عالم لوی محقق لوی قلموال دی
د ادب د اسمان لمر پرويش شاهين دی
خوروي هر خوا د پوهې رڼاګانې
تورو شپو ته سپين سحر پروېش شاهين دی
خزانې د علم و پوهې ورسره دي
بې نياز له سيم و زر پرويش شاهين دی
دروند پښتون دی په پښتو باندې مين دی
د پښتو ادب زېور پرويش شاهين دی
په رګونو کې ېې وينه پښتنه ده
ملنګۍ کې قلندر پرويش شاهين دی
د شاهانو خزانې ېې پکار نه دي
ناست خوشال په خپل ټغر پروېش شاهين دی
پښتو وايي پښتو ليکي پښتو پالي
ټينګ ولاړ په هر سنګر پروېش شاهين دی
خپل کلتور خپل ثقافت ورباندې ګران دی
خدمتګار د خپل کلچر پروېش شاهين دی
عقيده ېې ښه راسخه ده پوهېږم
د اسلام د دين عسکر پروېش شاهين دی
لپې لپې وږمې وېشي د ګلونو
د وختونو جلوه ګر پرويش شاهين دی
په کابل او پېښور باندې مين دی
هم د لر او هم د بر پروېش شاهين دی
په هرځای کې سپينې سپينې ښکاره وايي
بې پروا له هر خطر پروېش شاهين دی
لوی استاد دی د ادب په دبستان کې
ښه لارښود او نيک رهبر پروېش شاهين دی
لکه ستوری ماښامونو کې ځلېږي
ددې خاورې شمله ور پروېش شاهين دی
ساتندوی دی د لرغونو ميراثونو
سخندان او سخنور پروېش شاهين دی
ټينګ ايمان ننګ او غيرت دی خدای ورکړی
دروند انسان لکه د غر پروېش شاهين دی
د خپل قام په درد و غم باندې دردېږي
د خپل قام د زړونو سر پروېش شاهين دی
لوړ فکرونه خدای ورکړي دي نصرته
لوړ ېې خيال لوړ ېې نظر پروېش شاهين دی
انځور: د استاد شاهين صاحب له خوا قاموسونه ټکی کام ته سپارل سوی، ورڅخه مننه کوم
قاموسونه ټکی کام د پښتو ژبي د مهمو ليکوالانو د بيوګرافيو د خپرولو لړۍ د «نوميالي ليکوال» تر عنوان لاندي پېل کړې ده. د دغې لړۍ د ټولو مقالو/بيوګرافيو ليسټ پر لاندني لينک موندلای سئ:
https://bit.ly/3dljF88
___
د ليکنې لنډ لينک:
https://t1p.de/7u57x
___
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1521

د سانسکريت لنډ تعارف ۷ برخه ـ د فعلونو ريښه او سټه
- Details
- څانګه: سانسکريت
د سانسکريت فعلونه (الف)
د سانسکريت د فعلونو په پېژندلو کي درې څيزونه مهم دي چي هغه له فعلي ريښو (verbal roots)، سټه (stem) او فعلي طبقو (verb classes) څخه عبارت دي.
ريښه/زڼه (root) او سټه (stem)
په سانسکريت کي له يوې ريښې (root) څخه په سلهاؤ نوي لغتونه جوړېدلای سي خو له سټه (stem) څخه صرف د فعل ګردان سوې بڼي جوړيږي. د دغې ژبي ټول فعلونه د نورو ټولو اکثرو لغتونو په شان له فعلي ريښو (verbal root) څخه جوړيږي. ريښې چي د فعل تر ټولو لنډې بڼي وي هيڅکله هم په يوازي شکل په متن کي نه راځي ولي چي دغه يو ډول تيوريتيکي شکل دی. د بېلګي په توګه (√पत् / √pat / پت) د «لوېدل» يا «الوتل» د فعل ريښه ده خو يوازي دغه ريښه هيڅکله نه استعماليږي. په زياته په قاموسونو کي د فعلي ريښو د ليکلو پر وخت هميشه د جذر √ نخښه هم ورسره ليکل کيږي. د دغو لنډو بڼو سره د وروستاړو يا مختاړو د يوځای کولو په مرسته سټه(stem) جوړيږي. د بېلګي په توګه د ريښې पत् څخه دلومړي شخص (first person) حال فعل جوړولو له پاره لومړی د دغه سره अ/ā يوځای کيږي.
ريښه + ا = سټه
पत् (pat)+ अ(ā) = पता (patā)
اوس چي فعلي سټه पता (patā)جوړ سو نو له دغه سره د زه، موږ دواړه، او موږ د وروستاړو په لګولو سره د فعل اړونده ګرداني اشکال جوړيږي:
पता (patā) + मि (mi) = पतामि(patāmi) زه لوېږم
पता (patā) + वस्(vas) = पतावस्(patāvas) موږ (دواړه) لوېږو
पता (patā) + मस्(mas) = पतामस्(patāmas) موږ (تر دوه زيات) لوېږو
په مخکنۍ بېلګه کي د (पता) سټه د وروستاړو (मि)، (वस्) او (मस्) په مرسته د حال د فعل په اړونده ګرداني اشکالو واوښتل.
د حال دريم واحد شخص ګردان سوې بڼه
په انګرېزي ژبه کي فعلونه د to go او to write, to eat په بڼه ليکل کيږي يا په بله اصطلاح هميشه د مصدر (Infinitive) په شکل ليکل کيږي. دا هغه شکل دی چي پکښي د ځانګړي شخص لکه زه، موږ، ته، تاسو، دی، دا يا دوی ګردان سوې بڼه نه وي څرګنده. خو په سانسکريت ژبه کي د فعل د حال د زمانې د دريم واحد شخص «دی» له پاره په ګردان سوې بڼه (third-person singular present indicative) کي ورکول کيږي.د بېلګي په توګه د «لوېدل» فعل په سانسکريت کي د «دی لويږي»يعنيपतति(patati) په شکل ورکول کيږي.
د فعل له ګردان سوې بڼې څرګند معلومات
د ځانګړو وروستاړو په مرسته د سانسکريت فعلونه د زمانې (tense)، اړخ (aspect)، دستوري وجې (mood)، د فعل جهت (voice)، شمېر (number) او شخص (person) پر اساس تصريف يا ګردان کيږي.
د سانسکريت فعلونه د لومړي شخص (زه، موږ)، دويم شخص (ته، تاسو) او دريم شخص (دی، دا، هغه، دوی) له پاره ګردانيږي. خو د شمېر له مخي نه يوازي واحد او جمع بلکه د عربي په شان غبرګ يا د دوو اشخاصو بڼه هم لري. يعني هر هغه فعل چي فاعلين يې دوه وي نو بايد چي د دغه فعل حالت هم د غبرګ يا دوو له پاره ځانګړی وي.
وصفي وجهي (participles) که څه چي فعلونه نه دي خو په سانسکريت ژبه کي د فعلي نظام برخه بلل کيږي. د سانسکريت د اسمونو تر څنګ وصفي وجهي هم په اوو يا اتو بيلو حالتونو کي تغير خوړلای سي، درې جنسيتونه (نرينه، ښځينه، مخنث) او درې عددي حالتونه (واحد، جمع، غبرګ) درلودلای سي.
د ۷ برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1893

زما نوم محمد سرور وکيلي دی
- Details
- څانګه: پښتانه ليکوال
زه محمد سرو وکيلي يم
زه محمد سرور وکیلي د عبدالوکیل زوی يم او د فراه د بکوا په ولسوالۍ کي د ۱۹۳۸ عيسوي کال د سپټمبر په دويمه نېټه زېږېدلی یم.
ما خپله لومړنۍ زده کړه تر شپږم ټولګي پوري د ګریشک په ولسوالۍ کي پای ته رسولې. وروسته تر هغه مي د اووم ټولګي نه بیا تر دوولسم ټولګي پوري یعني باکلوریا مي د کابل په میخانیکي لېسې کي په کال ۱۹۶۳ کال اخستې ده. د لوړو زدکړو لپاره جرمني ته راغلم یاني (بورس) مي واخست. د جرمني په رېګنزبورګ ښار کي له درې کالو زده کړي نه وروسته د اینجنرۍ له ساختماني ماشین پوهنځۍ څخه بریالی سوم او د Dipl.-Ing (FH) حقوق مي تر لاسه کړل. وروسته بېرته هيواد ته ستون سوم. په ۱۹۷۴ م کال کي د کندهار د میخانیکي لېسې مدیر سوم او تر۱۹۷۷ م کال پوري پر دغه دنده پاته سوم. په کال ۱۹۸۰ کي له وطنه دکورنۍ سره پاکستان ته کډوال سوم او په ۱۹۸۲ م کال کي جرمني ته راغلو. په جرمني کي مي په پېداګوګي يا روزنپوهني کي ماستري واخستل.
زما لیکل سوي کتابونه ټولټال ۲۳ دي، چي ځیني ئې چاپ سوي او ځیني ئې لانه دي چاپ سوي:
۱) د (الپ بې) کتاب نه دی چاپ سوی.
۲) د بدیع او بیان کتاب چاپ سوی.
۳) deutsch-afghanisch نه دی چاپ سوی.
۴) پښتوګرامر (پښتو ژبښود) چاپ سوی.
۵) پښتو کړنلار نه دی چاپ سوی.
۶) لمونځ الماني نه دی چاپ سوی.
۷) لمونځ پښتو نه دی چاپ سوی.
۸) زما مقالې (۱) ټولګه ئې نه ده چاپه سوې.
۹) زما مقالې (۲) ټولګه ئې نه ده چاپ سوې.
۱۰) متلونه پښتو نه دی چاپ سوی.
۱۱) ریاضي د ښوونځیو او مسلک لپاره چاپ سوی.
۱۲) پښتو ګړښود (غیاث الغت) چاپ سوی.
۱۳) زما د شعرو ټولګه نه دی چاپ سوی.
۱۴) الماني ګرامر په پښتو نه دی چاپ سوی.
۱۵) د برودر ګریم کیسې د الماني څخه په پښتو نه دی چاپ سوی.
۱۶) د پښتو د لیکدود مقالې چي د مختلفو لیکوالانو له خوا لیکل سوي او زما لیکدود هم پکښې دی نه دی چاپ سوی.
۱۷) د تخنیکي رسم بنسټ او آساس نه دی چاپ سوی.
۱۸) د خواجه عبدالله انصار مناجات په پښتو ژباړه سوی، چاپ سوی.
۱۹) د مثلث هندسه نه دی چاپ سوی.
۲۰) د محمد رسول لله لنډه ژوند پېژندنه نه دی چاپ سوی.
۲۱) روزنپوهنه یا پېداګوګي نه دی چاپ سوی.
۲۲) شمېر زده کړه آزموینه ورکړه کتاپ چاپ سوی.
۲۳) فزیک د تخنیکي ښوونځیو لپاره چاپ سوی.
د دغو چاپ سوو کتابو څخه څلور یا پنځه ډوله کتابونه زما څخه د ناروې په اسلو کي یوې کتاب خانې پلوریلي، چي زما ئې اوس نومان نه راځي ځکه چي ډېر وخت تېر سوی دی.
محمد سرور وکيلي، د ۲۰۲۱ کال د جون ۲۷مه نېټه، باوناټال آلمان
خپروونکی: احمدولي اڅکزی
قاموسونه ټکی کام د پښتو ژبي د مهمو ليکوالانو د بيوګرافيو د خپرولو لړۍ د «نوميالي ليکوال» تر عنوان لاندي پېل کړې ده. د دغې لړۍ د ټولو مقالو/بيوګرافيو ليسټ پر لاندني لينک موندلای سئ:
https://bit.ly/3dljF88
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1513

د سانسکريت لنډ تعارف ۶ برخه ـ د لغتونو برخي او څانګي
- Details
- څانګه: سانسکريت
سانسکريت ژبه او په مليونونو لغتونه يې
د سانسکريت ژبه په تيوريتيکي توګه په مليونونو لغتونه، په زرهاؤ ګرامري اصول او په سلونو شمېر ريښه يي ږغونه لري. کله چي يو شاګرد د سانسکريت ژبه نوې پېلوي نو ښايي ياد حقايق ورته يو ډول لويه ننګونه وبرېښي. په زياته بيا هغه وخت ښايي د بعضو نوو شاګردانو وار د دغې ژبي زدکړي ته خطا سي، کله چي ډېر مغلق معلومېدونکي د دغې ژبي د لغتونو اصولي جدولونه وويني.
که له يو اړخ څخه د سانسکريت ژبي زدکړه په رشتيا هم يوه لويه ننګونه کېدلای سي، نو له بل اړخه دغه ژبه ډېر آسانه هم کېدلای سي. دا ځکه چي د دغې ژبي اصول خورا روښان او څرګند دي.
د سانسکريت د هر لغت درې برخي
د سانسکريت ژبي هر لغت ته د يو مرکب په توګه کتل کيدلای سي. د بېلګي په توګه د سانسکرتم/سامسکرتم (संस्कृतम्) لغت له درو برخو جوړ سوی دی:
۱ ـ سام (ښه) ۲ ـ کرتَ (کول) ۳ ـ م (د کولو څرنګوالی)
لومړۍ برخه «سام» د لغت مختاړی يا اوپاسرګا (उपसर्ग) دی چي د منځنۍ برخي يا زڼي معنی ته تغير ورکوي.
د منځ يا دويمه برخه «کرتَ» يې هغه حصه ده چي پکښي د لغت زڼه يا ريښه ياد دهاتو (धातु) پټه ده.
دريمه يا وروستۍ برخه «م» يې وروستاړی يا پرتيايا(प्रत्यय) دی چي د زڼي يا ريښې د استعمال په هکله نور معلومات ورکوي.
په دې توګه نو د سانسکريت هر لغت له لاندنيو درو برخو څخه جوړ وي:
اوپاسرګا(مختاړی)+دهاتو (زڼه/تُخم)+ پرتيايا (وروستاړی)
उपसर्ग +धातु+प्रत्यय
د سانسکريت لغتونو دوې څانګې
د سانسکريت ژبي ټول لغتونه چي په تيوريتيکي توګه شمېر يې زښت زيات دی، پر دوو برخو يا څانګو وېشل کيدلای سي. لومړۍ څانګه د نومونو سره تړلي لغتونه او دويمه څانګه د فعلونو سره تړلي لغتونه دي.
لومړۍ څانګه: د نومونو سره تړلي لغتونه
الف ـ جنسيت (लिङ्ग/liṅga/لينګا)
ـ ـ نرينه (पुंलिङ्ग/puṃliṅga/پوملينګا)
ـ ـ ښځينه (स्त्रीलिङ्ग/strīliṅga/ستريلينګا)
ـ ـ مخنث (नपुंसकलिङ्ग/napuṃsakaliṅga/ناپومساکالينګا)
ب ـ عدد (वचन/vacana/وَچَنا)
ـ ـ مفرد (एकवचन/ekavacana/اېکا وچنا)
ـ ـ غبرګ/دوه ګوني (द्विवचन/dvivacana/دوي وچنا)
ـ ـ جمع (बहुवचन/bahuvacana/باهو وچنا)
ج ـ نحوي حالتونه (विभक्ति/vibhakti/ويبهکتي)
ـ ـ فاعلي حالت (प्रथमा/prathamā/پراتهَما)
ـ ـ بېواسطه مفعولي حالت (द्वितीया/dvitīyā/دويتييا)
ـ ـ اسبابي حالت (तृतीया/tṛtīyā / تريتييا)
ـ ـ باواسطه مفعولي حالت (चतुर्थी/caturthī/ چاتورتهي)
ـ ـ د وتنې/ليري کېدنې حالت (पञ्चमी/pañcamī / پنچامي)
ـ ـ د څښتنوالي/اضافي حالت (षष्ठी/ṣaṣṭhī / ششټَهي)
ـ ـ مکاني حالت (सप्तमी/saptamī / سپتامي)
ـ ـ ندائي حالت (सम्बोधन/sambodhana / سمبودهنا)
دويمه څانګه: د فعلونو سره تړلي لغتونه
الف ـ زماني حالتونه (लकार/lakāra/لاکارا)
ب ـ عدد (वचन/vacana/وَچَنا)
ـ ـ مفرد (एकवचन/ekavacana/اېکا وچنا)
ـ ـ غبرګ/دوه ګوني (द्विवचन/dvivacana/دوي وچنا)
ـ ـ جمع (बहुवचन/bahuvacana/باهو وچنا)
ج ـ شخص (पुरुष/puruṣa/پُورُوشا)
ـ ـ لومړی شخص (زه، موږ) (उत्तम पुरुषः/uttama puruṣaḥ/اُتتَما پُورُوشَهّـ)
ـ ـ دويم شخص (ته، تاسو) (द्विवचन/dvivacana/دوي وچنا)
ـ ـ دريم شخص (دی، دا، دوی) (बहुवचन/bahuvacana/باهو وچنا)
د شپږمي برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2027

د سانسکريت لنډ تعارف ۵ برخه ـ يوه تصريفي ژبه
- Details
- څانګه: سانسکريت
ګرامر(व्याकरण/vyākaraṇa/وياکَرَنَ)
سانسکريت د لغتونو د تصريف يوه ژبه ده
سانسکريت په لوړه اندازه د لغتونو د تصريف (inflection) يوه ژبه ده. يعني په دغه ژبه کي لغتونه د مختاړو، وروستاړو او نورو ورزياتېدنو او تغيرونو په مرسته داسي بدليږي چي د جنس، شمېر، زمانې او نورو حالتونو معلومات وړاندي کوي.
په سانسکريت کي د فعلي ګردان (conjugation) او اسمي تصريف (declension) له لاري د فعلونو، اسمونو، صفتونو او ضميرونو تصريف (inflection) کيږي.
پانيني ښکاره اصول وړاندي کړي دي چي څوک څنګه د فعلونو له ريښو (roots) څخه فعلونه او اسمونه جوړولای سي.په سانسکريت کي ريښه (root) داسي بنياد (base) يا (stem) جوړوي چي که څوک تړوني اجزاوي (प्रत्यय/pratyaya/پرتيایَ) يا (affix) ورسره يوځای کړي نو په مرسته يې نوي لغتونه جوړيږي.
که څه چي سانسکريت د عربي ژبي سره تعلق نه لري ولي چي د ژبو له بلې کورنۍ سره تړاو لري خو د ريښه يي لغت په مرسته د لغتونو د جوړونې په موضوع کي د عربي د لغوي ريښو بېلګه راوستلای سو. د مثال په توګه په عربي کي د «کَ تَ بَ» لغت يوه لغتي ريښه ده. له همدغې ريښې څخه مکتب، کاتب، کتاب، مکتوب او داسي نور لغتونه جوړيږي. په سانسکريت کي هم له يوې ريښي څخه د ځانګړو اصولو په مراعت کولو سره زيات لغتونه جوړېدلای سي.
پانيني د (प्रत्यय/pratyaya/پرتيایَ)يا د ريښو سره د لګېدونکو اجزاؤ (affixes) شپږ مهم اقسام بيان کړي دي:
۱ ـ (सुप्/sup/سُپ) د اسمونو او اسمي اجزاؤ (nominals) د جوړولو له پاره
۲ ـ (तिङ्/tiṅ/تين) د فعلونو د جوړولو له پاره
۳ ـ (कृत्/kṛt/کرت)و فعلونو ته وراضافه کيږي چي ورڅخه اسمي اجزا (nominals) او او مفعولي صفت (participles) جوړ سي
۴ ـ (तद्धित/taddhita/تاددهيتَ) دغه ثانوي وروستاړي د اسمونو سره لګول کيږي چي ورڅخه اسمي اجزا (nominals) جوړ کړي
۵ ـ (धातु/dhātu/دهاتُ) دغه د ثانوي يا اشتقاقي ورستاړي په توګه د ريښو سره اضافه کيږي چي ورڅخه فعلي يا اسمي بنياد (base) جوړ سي
۶ ـ (स्त्री/strī/ستري) د لغتونو د ښځينه کولو له پاره کارول کيږي
د پنځمي برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1848

د ژبي اوښتون څنګه رامنځته کيږي؟
- Details
- څانګه: ژبپوهنه
ليکونکی: احمدولي اڅکزی
ټولنې کله خپله ژبه د بلې ژبي په بدل له لاسه ورکوي؟
کله چي د يوې ژبي ويونکې ټولنه/ډله په انفرادي نه بلکه په ډليزه توګه خپله ژبه پرېږدي او هيره يې کړي او پر ځای يې په بله ژبه خبري کول پېل کړي، نو دې ته له يوې ژبي څخه و بلي ژبي ته اوښتون (language shift) ويل کيږي. د اوښتون دغه عمل يوه پروسه ده او دا چي څومره چټکه او يا څومره ورو ورو بشپړه کيږي په زياتو فاکتورونو پوري اړه لري.
عموما د يوې ژبي ويونکي و يوې داسي ژبي ته اوښتون کوي چي د برلاسې/مسلطه/حاکمه/برجسته او د اکثريت ډلي ژبه وي. دا ځکه چي دغي برلاسي (او په زياتو مواردو کي د اکثريت د) ژبي په هکله فکر کيږي چي عالي مؤقف، پرستيژ او په ټولنه کي د پرمختګ او بريا په شان مثبت صفات ورسره تړلي دي.
په دې توګه په يوه لويه ټولنه کي د بهتره ژوند لرلو په مقصد (د شاته پاته ډلې يا د شاته پاتې والي احساس لرونکي) انسانان د اکثريت يا د بريالۍ او برلاسي ډلې د ژبي په ويلو پېل کوي. په دې هيله چي په ټولنه کي به بهتر کار، بهتر اقتصادي حالت او بهتر مؤقف ته ورسيږي. خو دغه پروسه زيات وختونه د اوښتونکو د خپل خواهش يا په قصد سره د ژبي د اړولو پرته هم رامنځته کيږي.
د ژبي اوښتون په درو قِسم/ډوله ټولنو کي ممکن دی چي له اکثريتي مهاجرې ټولنې، غير مهاجرې ټولنې او اقليتي مهاجرې ټولني څخه عبارت دي.
اقليتي مهاجره ټولنه
په اقليتي مهاجرې ټولنې کي هغه وخت د ژبي اوښتون صورت نيسي کله چي په اوږد مهاله توګه مهاجر او ماشومان يې د اکثريت ژبي زدکړي ته اړ وي. يعني په ښوونځي، کار او د ژوند په نورو ساحو په خپله ژبه خبري نه سي کولای. په داسي يو صورت کي نه يوازي د کور دباندي بلکه د کور دننه هم ورو ورو دغه ډله خپله لومړۍ ژبه هېروي او نوې د اکثريت ژبه يې ځای نيسي.
د مثال په توګه زيات شمير هغه افغانان چي له افغانستان څخه لوېديځو هيوادونو ته مهاجري سوي دي، د هغوی په زياتو کورنيو کي دويم نسل پر خپله مورنۍ ژبه نه يوازي دا چی تسلط نه لري بلکه ورباندي روانې خبري کول نژدې ورته ناممکنه وي. د دې وجه دا ده چي د مهاجرو ماشومان اړ وي چي په ښوونځي کي په پردۍ ژبه زدکړې وکړي، د نورو ماشومانو سره پردۍ ژبه ووايي او دباندي په ټولنه کي هم صرف دغه پردۍ ژبه اوري او وايي يې.
د دا ډول يو اوښتون بله بېلګه په هند کي د هغو نژدې ۳۰ مليونو پښتنو ده چي مطلق اکثريت يې خپله ژبه له لاسه ورکړې ده.
په دې توګه نو پردۍ ژبه نه يوازي د درس او ټولنې ژبه ګرځي، بلکه د ماشومانو له پاره د لوبو، ساعت تېري او دوستۍ ژبه همدغه پردۍ ژبه ګرځي. دا د دې لامل کيږي چي د مهاجرو ماشومان په خپل کور کي دننه هم د خپلو وروڼو او خوېندو سره پردۍ ژبه ويل پېلوي. کله چي هغوی لوی سي نو يې په کافي اندازه خپله ژبه نه وي زده چي خپل اولاد ته يې انتقال کړي او په دې توګه دريم نسل نژدې په بشپړه توګه د خپل نيکه او انا له ژبي څخه پردی کيږي.
غير مهاجرې ټولنې
په خپل هيواد او سيمه کي اوسېدونکي ځايي ډلې هم خپله ژبه له لاسه ورکولای سي. دا عموما په هغه صورت کي چي د دغې ټولنې ژبه رسمي، د سياست، اقتصاد او کلتور او ادب ژبه نه وي. د يادو ټولو عواملو پر يوځای يا په بيلو مرکبو اشکالو کي راڅرګندېدنه د دې لامل ګرځي چي د سيمي د اوسېدونکو يوه ډله خپله ژبه پرېږدي او رسمي، د سياست او اقتصاد پردۍ ژبه خپله ژبه وګرځوي.
د مثال په توګه د افغانستان په رسمياتو، دفاترو، ښوونځيو، ښاري ژوند او سياسي ساحه کي تر زيات وخته دري ژبه حاکمه وه. دا د دې لامل سو چي د دغه هيواد د نورو ژبو ويونکي هم خپله ژبه بدله کړي او دري ژبه خپله کړي. زيات شمير داسي افغان بلوڅان، پښتانه، پشه يان او نور وګړي سته چي څو نسله ترمخه يې لا خپله مورنۍ ژبه له لاسه ورکړې او دري يې خپله ژبه ګرځولې ده. له بل پلوه داسي افغانې کورنۍ هم سته چي له دري څخه يې ژبه پښتو ته اوښتې وي. خو د اټکل له مخي د داسي کورنيو شمير ډېر کم دی. په افغانستان کي په زياته د پښتو او دري ژبې تر منځ د سيالۍ موضوع سياسي بڼه خپله کړې ده.
يو بل مثال د ايران دننه د هغو بلوڅانو دی چي له قرنونو راهيسي په دغو سيمو کي ژوند کوي خو خپله مورنۍ ژبه يې هېره کړې او فارسي يې خپله ژبه ګرځولې ده. دا ځکه چي بلوڅي نه يوازي د نصاب، رسمياتو، تجارت او سياست ژبه نه ده بلکه له سياسي پلوه هم يو شمير پاليسې او تګلارې د دې لامل سوي دي.
په پاکستان کي په لويو ښارونو او په زياته اکثريت تعليم يافته قشرونو کي قوي تمايل تر سترګو کيږي چي اردو ژبه پر نورو ژبو هاوي ده. دا په دې معنا چي يو شمير د دغه هيواد اوسېدونکو ډلو خپله مورنۍ ژبه يا خو په بشپړه توګه او يا په جزوي توګه اردو ته اړولې ده. دا په داسي حال کي چي د پاکستان د په وجود کي راتلو او ورسره سم د يوې ملي ژبي اردو د ترويج سياست صرف ۷۴ کاله کيږي.
اکثريتي غير مهاجره ټولنه
يوه ځايي او اکثريتي ټولنه هم خپله ژبه له لاسه ورکولای سي او يوه پردۍ ژبه خپلولای سي. دا هغه وخت که ورته اړونده شرايط داسي برابر سي چي د يو اقليت ژبه په رسمياتو، اقتصاد، سياست او کلتور کي برلاسې وي. اړينه نه ده چي ياد ټول عوامل پر يو ځای د دې لامل سي چي د اقليت ژبه د اکثريت له خوا خپله کړل سي بلکه له يادو عواملو څخه بېل مرکبات هم د ژبي اوښتون رامنځته کولای سي.
دا چي اکثريت د اقليت ژبه خپله کړي د استعمار په تاريخي دوره کي يې زيات مثالونه موندل کيدلای سي. د مثال په توګه د انګريزي استعمار پر وخت په زياتو مستعمرو کي ځايي ژبي له منځه ولاړې او انګريزي ژبي يې ځای ونيوی. د مثال په توګه کله چي امريکا، نيوزيلاند، آستراليا او نورو سيمو ته انګريزان داخل سول، نو ځايي بومي اوسېدونکو د وخت په جريان کي خپلي ژبي په بشپړه توګه له لاسه ورکړې.
د اوښتون لاملونه
هغه لاملونه چي د ژبي د اوښتون لامل کيږي يا د اوښتون دغه پروسه چټک کوي، له هغوی څخه يې اقتصادي لاملونه (کار مونده، تجارت)، ټولنيز لاملونه (ټولنيز فشارونه) او په همدې شان سياسي او دموګرافيکي (د نفوس شمېر) لاملونه هغه تر ټولو فاکتورونه دي. د دې تر څنګ مفکورې، ارزښتونه او تولنيز دريځ هم د ژبي د اوښتون سبب ګرځي. د مثال په توګه که يوه ژبه عصري، د بخبه ګانو ژبه يا په بله توګه د مثبتو صفاتو سره تړلې تصور کيږي، نو دغې ژبي ته د اوښتون امکانات هم ورسره زياتيږي.
د اوښتون د مخنيوي امکانات
ښايي له يوې ژبي څخه و بلي ژبي ته اوښتون د هغو ټولنو له پاره چي ژبه يې له منځه ځي ډېره دردوونکې پروسه او حقيقت وي. خو له بل اړخه دغه پروسه د انساني تاريخ يوه له تر ټولو عامو او فطري پديدو څخه يوه ده. له يوې ژبي څخه و بلي ژبي ته د اوښتون مخنيوی يوازي په هغه صورت کي بريالی کيدلای سي چي د اړونده ژبي د هېرېدو يا بلې ته د اوښتون اصلي لاملونه معلوم کړل سي او د دغو لاملونو د له منځه وړلو هڅې په ټولنيزه، اقتصادي، سياسي او حکومتي سطحه همږغي کړل سي. که د اوښتون اصلي لاملونه څرګند نه وي او د مخنيوي له پاره يې هڅې همږغي نه وي نو ښايي هدف ته رسېدنه زياته بريالۍ نه وي. د اقداماتو د نه همږغي په صورت کي د اوښتون پروسه ښايي د سرعت له مخي ارامه کړل سي خو مخنيوی يې ښايي ممکن نه يا ډېر مشکل وي. په زیاته غير عملي سياسي شعارونه او په ټولنو کي د ژبي په نوم تشنج او فشارونه رامنځته کول ښايي د ستونزو د لاجدي کېدو لامل سي.
د تخنيک په اوسني پېر کي نوي ټيکنالوژۍ د ژبي د اوښتون د ستونزي سره مخامخو ډلو له پاره تر يوې اندازې د اوښتون د پروسې د سرعت د راټيټولو آسانتياوي زياتي کړي دي. د بېلګي په توګه د ژبي د اوښتون د ستونزي سره مخامخ ټولنې کولای سي چي بېله دې چي سياسي، اقتصادي او دولتي ملاتړ تر شا ولري، د انټرنټ له لاري د خپلي ژبي له پاره په ښوونيز او روزنيز، کلتوري او حتی تجارتي او سياسي ډګر کي عملي کار وکړي. بې برخي ټولنې کولای سي چي په دې ترڅ کي د انټرنټ او نوي ټيکنالوژۍ په مرسته په خپله ژبه زدکړه او ښوونه وکړي، د خپلي ژبي آثار او ورسره تړلي کلتور له پاره مثبت انځورونه او بېلګي خپرې کړي. يو بل مهم ګام و عصري علومو ته د خپلې ژبي داخل کول او په خپله ژبه اکاډميک او علمي آثار ليکل او عام کول هم دي.
د ژبي د اوښتون له پاره يو له تر ټولو مهمو فاکتورنو څخه کورنۍ فضا ده. که د يوې ځانګړي ژبي ويونکي له دې ګواښ سره مخامخ وي چي خپله ژبه به له لاسه ورکړي، نو په فردي توګه تر ټولو تر مخه دا اقدام کولای سي چي په خپل کور کي خپله مورنۍ ژبه د تماس نيوني يوازنۍ وسيله وګرځوي. دا د دې لاري چي نه يوازي خپلو ماشومانو ته مورنۍ ژبه وښيي او له کورني ژوند څخه نوري ژبي بهر کړي بلکه خپلو ماشومانو ته د خپلې ژبي په تړاو په عمل کي مثبت اړخونه او د ژبي قدرداني انتقال کړي. د مثال په توګه چي د ماشوم خپله مورنۍ ژبه د هغه د ساعت تېري، لوبو، ادبي او کلتوري او تر يوې اندازې د هويت د څرنګوالي تنده ماته کړلای سي.
کوم شی چي په هيڅ توګه د اوښتون مخه نه نيسي بلکه حتی نوري ستونزي زېږوي هغه د يوې ژبي ويونکو له خوا د شعار يا منفي او کرکي وړ اقدام په شکل د بلي ژبي د ويونکو تورنول او يا حتی ورڅخه کرکه کول دي.
احمدولي اڅکزی، د ۲۰۲۱ کال د جون ۱۴مه نېټه
ماخذونه:
- Janet Holmes & Nick Wilson, An Introduction to Sociolinguistics, 2017 Routledge
- Peter K. Austin, The Cambridge Handbook of Endangered Languages, 2012 Cambridge University Press
- Joshua Fishman, Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages, 1994 Cambridge University Press
- Peter Sander, 101 Things Everyone Should Know About Economics: From Securities And Derivatives To Interest Rates And Hedge Funds, The Basics Of Economics And What They Mean For You, 2014 Adams Media
- Safia Haleem, Pathans in India, Safiahaleem dot com, Date of visit June 13 2021
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2373

ډاکټر محمد اکبر وردګ د هغه په خپل قلم
- Details
- څانګه: پښتانه ليکوال
قاموسونه ټکی کام د پښتو ژبي د مهمو ليکوالانو د بيوګرافيو د خپرولو لړۍ د «نوميالي ليکوال» تر عنوان لاندي پېل کړې ده. د دغې لړۍ د ټولو مقالو/بيوګرافيو ليسټ پر لاندني لينک موندلای سئ:
https://bit.ly/3dljF88
ډاکټر محمد اکبر وردګ د هغه په خپل قلم
د زیږېدو دقیقه نېټه مې نه ده را ته معلومه، ځکه چې هغه قرآن کریم چې زما پلار ؛ د کلي په ملا، زما د زيږېدو نېټه پکې لیکلې وه (سترګې مې دې ووزي چې ووایم چې چا پټ کړی ؤ) له جوماته ورک شوی ؤ. خو یو شی چې په دقیقه توګه ویلی شم هغه دا دي چې زښته ډېره موده کېږي چې زیږدلی یم.
یوه ورځ د کلي یوه سپین ږيري را ته وویل چې ته د ملک میر د په دار کولو په ورځ زیږېدلی یې. (ملک میر د وخت د پاچا آسونو او خرو ته د اوربشواو پروړې د ګودام له ورکولو نه غاړه غړولې وه او پاچا هم خپل زلنده قوماندان، نامتو طره بازځان له یوه پلتن عسکرو سره ور ته را ولېږه، ملک میر یې ګیر کړ او د کلي تر مخ یې د توتو په یوه ونه کې غرغره کړ)
نور نو مې د زیږېدو د نېټې خبره اسانه شوه. د کورنیو چارو د اوراقو د یوه زاړه مدیر په مرسته مې، چې غټې زره بیني عینکې یې په سترګو وې او یوه داسې قره قلي یې پر سر وه چې تر نیمو نه یې ډېر وېښتان تویې وو؛دا معلومات لاس ته راغلل : ملک میر د ۱۹۴۰ کال په وروستۍ میاشت اعدام شوی.
دوه کلن وم چې پلار مې مړشوی، روزنه اوپالنه مې مور او مشرانو وروڼو ته ور په غاړه شوې، لومړنۍ زده کړې مې د خپلې سیمې په یوه ښوونځي کې چې اوس د غازي محمدجانخان وردګ لیسه شوې، سر ته رسولې، بکلوریا مې له حربي ښوونځي څخه او د طب ډاکتري مې له کابل پوهنتون نه اخیستې. بیا مې په فرانسه کې د (اورتوپېدي او تروماتولوژ ي په څانکه کې) د فرانسې د پوهنتونونو د(اګرېژې پروفیسرۍ) سند تر لاسه کړی. په طبي برخه کې مې یو شمېر څېړنې کړې چې د فرانسې او د امریکې په مهمو طبي مجلو کې خپرې شوي دي.
په لومړي سر کې مې د کار تر څنګ د پاریس په دؤ طبي پوهنځیو کې د استاد وظیفه تر سره کړې او وروسته مې تر تقاعده پورې په یوه دولتي روغتون کې د مشر جراح په حیث کار کړی.
د پښتو ادبیاتو سره مې له وړوکتوبه مینه لرله. لا ځوان وم چې له کابل مجلې او دزیري له جریدې سره مې قلمي همکاري پیل کړه، د هغې ډلې غړی وم چې د پښتو ټولنې له خوا یئ انګلیسي ـ پښتو ډکشنري لیکله او د پښتو ټولنې افتخاري غړی هم وم، يوه طبي ډکشنري مې هم ولیکله او پښتو ټولنې ته مې د چاپ له پاره وسپارله. خوکله چې مجاهدین کرام په کابل حاکم شول، د نورو کتابونو په څېر يا بخارۍ پرې تودې شوې او یا د نسوارو د پوړیو له پاره استعمال شوه. زه یې دوهم نقل نه لرم..
په فرانسه کې مې په وزګارو وختونو کې ادبې هلو ځلو ته دوام ورکړی.، څلور قاموسونه مې لیکلي او خپاره شوی (دا قاموسونه پښتو ــ فرانسوي او فرانسوي ــ پښتو دي) . له ښاغلي نجیب منلي سره مې په ګډه د فرانسې د معاصرو نومیالو داستان لیکونکو څو داستانونه په پښتو ترجمه کړي او د ادبیاتو د نوبل د جایزې وړونکي (لوکلېزیو) یو لنډ رومان مې په پښتو ترجمه کړی. دا دواړه کتابونه د مجروح فونډېشن له خوا خپاره شوي. د نومیالي افغان لیکوال، عتیق رحیمي د (سنګ صبور) رومان مې په پښتو ترجمه کړی خو لا تر اوسه نه دی خپور شوی.سمدلاسه د یوې طبي اشتقاقي ډکشنري په لیکلو لګیایم.
د افغانستان د اسلامي جمهوریت د محترم اولسمشر له خوا د علامه سید جمال الدین افغان د نښان په را کولو ویاړلی شوی یم.
کله چې د ژوند له واقعیتونو نه په تنګ شم د افغاني شعر او موسیقي رنګینې لمنې ته پنا ور وړم.
محمد اکبر وردګ
د ۲۰۲۱ کال د جون ۱۰مه نېټه، پاريس
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1592

د پوهاند محمد رسول باوري لنډ ژوندليک
- Details
- څانګه: پښتانه ليکوال
قاموسونه ټکی کام د پښتو ژبي د مهمو ليکوالانو د بيوګرافيو د خپرولو لړۍ د «نوميالي ليکوال» تر عنوان لاندي پېل کړې ده. د دغې لړۍ د ټولو مقالو/بيوګرافيو ليسټ پر لاندني لينک موندلای سئ:
https://bit.ly/3dljF88
نوم: محمد رسول
تخلص: باوري
د زېږېدو کال: ١٣٣٦ش.
د زېږېدو ځای: دهراوت اولسوالي- روزګان
د کورنۍ غړي: (مېرمن، دوه زامن، یوه لور)
لوړي زدهکړي:
• ١٣٦٢-١٣٦٤ش. _ په تاریخ کي ماسټري- کابل پوهنتون
• ١٣٥٤-١٣٥٨ش. _ په تاریخ کي لیسانس– کابل پوهنتون
• ١٣٤٢-١٣٥٤ش. _ بکلوريا - سیدال خان لېسه - روزګان
دندې:
• ١٣٩٥ش. _ له ٢٨ جدي څخه، د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت فرهنګي معین او سرپرست
• ١٣٩٤ش. _ د کابل پوهنتون د لرغونيپوهني د څانګي استاد
• ١٣٩١-١٣٩٤ش. _ د شیخ زاهد پوهنتون رئیس- خوست ولایت
• ١٣٨٩-١٣٩١ش. _ د کابل پوهنتون د لرغونپوهني په څانګه کي بیا تقرر
• ١٣٨٨-١٣٨٩ش. _ د وزارت معارف د نصاب ادارې د تاریخ د برخي رئیس
• ١٣٨٣-١٣٨٧ش. _ د هالنډ د ګروننګین دولتي پوهنتون استاد
• ١٣٧٧ش. _ هند ته مهاجرت
• ١٣٦٠-١٣٧٦ش. _ د کابل پوهنتون، د اجتماعي علومو پوهنځي، د لرغون پوهني د څانګي استاد
پوهاند محمد رسول باوري د لوړو زدهکړو وزارت د لوایحو او مقرراتو سره سم له پوهیالی علمي رتبې څخه تر پوهاند علمي رتبې پوري رسېدلی دئ.
چاپي آثار:
1. د روښانيانو غورځنګ (د ليسانس دورې مونوګراف) ١٣٥٨ش.
2. اُصول و تحقيقات باستانشناسى، کابل پوهنتون، ١٣٦١ش.
3. باستانشناسى کشورهاى همجوار، کابل پوهنتون، ١٣٦٤ش.
4. باستانشناسى شرق ميانه، کابل پوهنتون، ١٣٦٥ش.
5. اُصول ترميم و بازسازى اثار باستانى، کابل پوهنتون، ١٣٦٦ش.
6. افغانستان در عهد باستان، مطبعه دولتى، ١٣٦٧ش.
7. باستانشناسى ساحوى (اُصول حفريات)، کابل پوهنتون، ١٣٦٨ش.
8. لرغونپوهنه، پرنسيپونه او مېتودونه، ملى موزيم ، ١٣٦٩ش.
9. باستانشناسى مدنيتهاى اوليه افغانستان،
10. موزيم شناسى و سير موزيم ها در افغانستان، دسپک خپرندويه ټولنه، ١٣٧٤ش.
11. لرغنپوهنه، عملي لاري چاري، د افغانستان د کلتوري ودي ټولنه، ١٣٨١ش.
12. Outline of Archaeology in Afghanistan. 1999. Assen: Nederland
13. Samenwerken in Drenthe.2003. Assen: Nederland Archaeologie
14. موزيم پوهنه او په افغانستان کي د موزيمونو لوړي ژوري، د افغانستان د کلتوري ودي ټولنه، ١٣٨٦ش.
15. لرغونى افغانستان، د ميدان وردګ ولايت د ليکوالو په نوښت، د مڼې ګل مشاعرې په وياړ، ١٣٨٨ش.
16. لرغونې نړۍ(د مقالو ټولګه)، د پکتیا پېژندني سیمینار په مناسبت، ١٣٨٩ش.
17. په افغانستان او ګاونډيو هيوادونو کي نړيوال کلتوري ميراثونه، د افغانستان د علومو اکاډمی.
18. د لرغپوهني بنسټونه، د نشراتو ریاست، لوړو زدهکړو وزارت، ١٣٩٢ش.
19. د افغانستان د تاريخ پنځوس پاڼي، د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت، ١٣٩٢ش.
• تر ٣٠٠ ډېري مقالې چي په هیواد کي او تر هیواد دباندي نشریو او ویبپاڼو کي خپرې سوي دي.
• در بيش از ١٠٠ سيمنارهاى علمى اشتراک کرده. تر ۱۰۰ په ډېرو سیمینارونو کي ګډون
• په ۱۳۶۵ش. کال د محمود طرزي مډال کي ئې تر لاسه کړی
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1991

د سانسکريت لنډ تعارف ۴ برخه ـ له يو څخه تر سلو پوري عددونه
- Details
- څانګه: سانسکريت
اعداد (सङ्ख्या/saṅkhyā/سنکهيا)
No. | Sans.No. | Sanskrit | Transl. | Ar.Transl. |
1 | १ | एकः | ekaḥ | اېکَهَـ |
2 | २ | द्वौ | dvau | دواو |
3 | ३ | त्रयः | trayaḥ | ترَیَهَـ |
4 | ४ | चत्वारः | catvāraḥ | چتوارَـهَـ |
5 | ५ | पञ्च | pañca | پنچَ |
6 | ६ | षट् | ṣaṭ | شټ |
7 | ७ | सप्त | sapta | سپتَ |
8 | ८ | अष्ट | aṣṭa | اشټَ |
9 | ९ | नव | nava | نَوَ |
10 | १॰ | दश | daśa | دَشَ |
11 | ११ | एकादशन् | ekādaśan | اېکادشن |
12 | १२ | द्वादशन् | dvādaśan | دوادشن |
13 | १३ | त्रयोदशन् | trayodaśan | ترَیودشن |
14 | १४ | चतुर्दशन् | caturdaśan | چَتُردشن |
15 | १५ | पञ्चदशन् | pañcadaśan | پنچدشن |
16 | १६ | षोडशन् | ṣoḍaśan | شوډشن |
17 | १७ | सप्तदशन् | saptadaśan | سپتدشن |
18 | १८ | अष्टादशन् | aṣṭādaśan | اشټادشن |
19 | १९ | नवदशन्, एकोनविंशति, ऊनविंशति, एकान्नविंशति | navadaśan, ekonaviṃśati, ūnaviṃśati, ekānnaviṃśati | نودشن, اېکونويمشتي, اُنويمشتي, اېکاننويمشتي |
20 | २॰ | विंशति | viṃśati | ويمشتي |
21 | २१ | एकाविंशति | ekāviṃśati | اېکاويمشتي |
22 | २२ | द्वाविंशति | dvāviṃśati | دواويمشتي |
23 | २३ | त्रयोविंशति | trayoviṃśati | تریوويمشتي |
24 | २४ | चतुर्विंशति | caturviṃśati | چتُرويمشتي |
25 | २५ | पञ्चविंशति | pañcaviṃśati | پنچويمشتي |
26 | २६ | षड्विंशति | ṣaḍviṃśati | شڈويمشتي |
27 | २७ | सप्तविंशति | saptaviṃśati | سپتويمشتي |
28 | २८ | अष्टाविंशति | aṣṭāviṃśati | اشټاويمشتي |
29 | २९ | नवविंशति, एकोनात्रिंशत्, ऊनत्रिंशत्, एकान्नत्रिंशत् | navaviṃśati, ekonātriṃśat, ūnatriṃśat, ekānnatriṃśat | نوويمشتي, اېکوناتريمشت, اُنتريمشت, اېکاننتريمشت |
30 | ३॰ | त्रिंशत् | triṃśat | تريمشت |
31 | ३१ | एकत्रिंशत् | ekatriṃśat | اېکتريمشت |
32 | ३२ | द्वात्रिंशत् | dvātriṃśat | دواتريمشت |
33 | ३३ | त्रयत्रिंशत् | trayatriṃśat | تریتريمشت |
34 | ३४ | चतुस्त्रिंशत् | catustriṃśat | چتُستريمشت |
35 | ३५ | पञ्चत्रिंशत् | pañcatriṃśat | پنچتريمشت |
36 | ३६ | षट्त्रिंशत् | ṣaṭtriṃśat | شټتريمشت |
37 | ३७ | सप्तत्रिंशत् | saptatriṃśat | سپتتريمشت |
38 | ३८ | अष्टात्रिंशत् | aṣṭātriṃśat | اشټاتريمشت |
39 | ३९ | एकोनचत्वारिंशत् | ekonacatvāriṃśat | اېکونچتواريمشت |
40 | ४॰ | चत्वारिंशत् | catvāriṃśat | چتواريمشت |
41 | ४१ | एकचत्वारिंशत् | ekacatvāriṃśat | اېکچتواريمشت |
42 | ४२ | द्विचत्वारिंशत्, द्वाचत्वारिंशत् | dvicatvāriṃśat, dvācatvāriṃśat | دويچتواريمشت, دواچتواريمشت |
43 | ४३ | त्रिचत्वारिंशत्, त्रयश्चत्वारिंशत् | tricatvāriṃśat, trayaścatvāriṃśat | تريچتواريمشت, تریشچتواريمشت |
44 | ४४ | चतुश्चत्वारिंशत् | catuścatvāriṃśat | چتُشچتواريمشت |
45 | ४५ | पञ्चचत्वारिंशत् | pañcacatvāriṃśat | پنچچتواريمشت |
46 | ४६ | षट्चत्वारिंशत् | ṣaṭcatvāriṃśat | شټچتواريمشت |
47 | ४७ | सप्तचत्वारिंशत् | saptacatvāriṃśat | سپتچتواريمشت |
48 | ४८ | अष्टचत्वारिंशत्, अष्टाचत्वारिंशत् | aṣṭacatvāriṃśat, aṣṭācatvāriṃśat | اشټچتواريمشت, اشټاچتواريمشت |
49 | ४९ | एकोनपञ्चाशत् | ekonapañcāśat | اېکونپنچاشت |
50 | ५॰ | पञ्चाशत् | pañcāśat | پنچاشت |
51 | ५१ | एकपञ्चाशत् | ekapañcāśat | اېکپنچاشت |
52 | ५२ | द्विपञ्चाशत् | dvipañcāśat | دويپنچاشت |
53 | ५३ | त्रिपञ्चाशत् | tripañcāśat | تريپنچاشت |
54 | ५४ | चतुःपञ्चाशत् | catuḥpañcāśat | چتُهپنچاشت |
55 | ५५ | पञ्चपञ्चाशत् | pañcapañcāśat | پنچپنچاشت |
56 | ५६ | षट्पञ्चाशत् | ṣaṭpañcāśat | شټپنچاشت |
57 | ५७ | सप्तपञ्चाशत् | saptapañcāśat | سپتپنچاشت |
58 | ५८ | अष्टपञ्चाशत् | aṣṭapañcāśat | اشټپنچاشت |
59 | ५९ | एकोनषष्ठिः | ekonaṣaṣṭhiḥ | اېکونششټھيه |
60 | ६॰ | षष्ठिः | ṣaṣṭhiḥ | ششټھيهَـ |
61 | ६१ | एकषष्ठिः | ekaṣaṣṭhiḥ | اېکششټھيه |
62 | ६२ | द्विषष्ठिः | dviṣaṣṭhiḥ | دويششټھيه |
63 | ६३ | त्रिषष्ठिः | triṣaṣṭhiḥ | تريششټھيه |
64 | ६४ | चतुःषष्ठिः | catuḥṣaṣṭhiḥ | چتُهششټھيه |
65 | ६५ | पञ्चषष्ठिः | pañcaṣaṣṭhiḥ | پنچششټھيه |
66 | ६६ | षट्षष्ठिः | ṣaṭṣaṣṭhiḥ | شټششټھيه |
67 | ६७ | सप्तषष्ठिः | saptaṣaṣṭhiḥ | سپتششټھيه |
68 | ६८ | अष्टषष्ठिः | aṣṭaṣaṣṭhiḥ | اشټششټھيه |
69 | ६९ | एकोनसप्ततिः | ekonasaptatiḥ | اېکونسپتتيه |
70 | ७॰ | सप्ततिः | saptatiḥ | سپتتيه |
71 | ७१ | एकसप्ततिः | ekasaptatiḥ | اېکسپتتيه |
72 | ७२ | द्विसप्ततिः | dvisaptatiḥ | دويسپتتيه |
73 | ७३ | त्रिसप्ततिः | trisaptatiḥ | تريسپتتيه |
74 | ७४ | चतुःसप्ततिः | catuḥsaptatiḥ | چتُهسپتتيه |
75 | ७५ | पञ्चसप्ततिः | pañcasaptatiḥ | پنچسپتتيه |
76 | ७६ | षट्सप्ततिः | ṣaṭsaptatiḥ | شټسپتتيه |
77 | ७७ | सप्तसप्ततिः | saptasaptatiḥ | سپتسپتتيه |
78 | ७८ | अष्टसप्ततिः | aṣṭasaptatiḥ | اشټسپتتيه |
79 | ७९ | एकोनाशीतिः | ekonāśītiḥ | اېکوناشیتيه |
80 | ८॰ | अशीतिः | aśītiḥ | اشیتيه |
81 | ८१ | एकाशीतिः | ekāśītiḥ | اېکاشیتيه |
82 | ८२ | द्वशीतिः | dvaśītiḥ | دوشیتيه |
83 | ८३ | त्र्यशीतिः | tryaśītiḥ | تریشیتيه |
84 | ८४ | चतुरशीतिः | caturaśītiḥ | چتُرشیتيه |
85 | ८५ | पञ्चाशीतिः | pañcāśītiḥ | پنچاشیتيه |
86 | ८६ | षडशीतिः | ṣaḍaśītiḥ | شډشیتيه |
87 | ८७ | सप्ताशीतिः | saptāśītiḥ | سپتاشیتيه |
88 | ८८ | अष्टाशीतिः | aṣṭāśītiḥ | اشټاشیتيه |
89 | ८९ | एकोननवतिः | ekonanavatiḥ | اېکوننوتيه |
90 | ९॰ | नवतिः | navatiḥ | نوتيه |
91 | ९१ | एकनवतिः | ekanavatiḥ | اېکنوتيه |
92 | ९२ | द्विनवतिः | dvinavatiḥ | دوينوتيه |
93 | ९३ | त्रिनवतिः | trinavatiḥ | ترينوتيه |
94 | ९४ | चतुर्नवतिः | caturnavatiḥ | چتُرنوتيه |
95 | ९५ | पञ्चनवतिः | pañcanavatiḥ | پنچنوتيه |
96 | ९६ | षण्णवतिः | ṣaṇṇavatiḥ | شننوتيه |
97 | ९७ | सप्तनवतिः | saptanavatiḥ | سپتنوتيه |
98 | ९८ | अष्टनवतिः | aṣṭanavatiḥ | اشټنوتيه |
99 | ९९ | एकोनशतम् | ekonaśatam | اېکونشتم |
100 | १॰॰ | शतम् | śatam | شتم |
د څلورمي برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1800

پر پټه خزانه د ميکنزي مرکزي انتقاد ته جواب (لومړۍ برخه)
- Details
- څانګه: پټه خزانه
يادونه: د کاپي کولو په صورت کي د اصلي منبع لينک ورسره اضافه کول حتمي دی.
ليکونکی: احمدولي اڅکزی، ۲۰۲۱ کال د جون ۹مه نېټه، آلمان
د «ږ» او «ڼ» په حواله انتقاد
کله چي فاضل پوهاند استاد عبدالحي حبيبي په ۱۹۴۴ عيسوي کال (۱۳۲۲ لمريز) پټه خزانه وموندله نو دا د پښتو ژبي د ادب د تاريخ او په مجموع کي د افغانستان له پاره يوه ډېره مهمه موندنه وبلل سوه. خو پر دغه موندنه او پر ريښتونولي يې شکونه هم څرګند کړل سول چي دغه لړۍ تر نن پوري ادامه لري. پر دغه موضوع زيات کتابونه او مقالې ليکل سوي او افغان عالمانو د پټي خزانې په تړاو ټولو انتقادونو ته علمي جوابونه هم ويلي دي. خو د هغه باوجوده چي کله څوک په زياته په غربي علمي مرجعو او رسالو کي د پښتو ادب د تاريخ په هکله لوست کوي، نو پکښي پټه خزانه په بنيادي توګه د ښاغلي ډېويډ نايل ميکنزي د انتقاد او استدلال پر اساس په جعل تورنيږي.
د مثال په توګه د لندن پوهنتون د ختيځپوهنې او افريقايي علومو څانګه د «منځنۍ آسيا د ژبو ليکدودونه» په نوم جريده کي پټه خزانه د ډېويډ نايل ميکنزي د انتقاد په حواله اختراع سوې [1] يادوي. په رشتيا هم استاد ميکنزي د پټي خزانې د موندل کيدو څخه لږ وخت وروسته دغه نسخه جعلي سند وباله. د ميکنزي مرکزي انتقاد او استدلال دا ؤ چي د پټي خزانې په متن کي د «ږ» او «ڼ» توري يا ګرافيمونه دواړه راغلي دي. د دغه ختيځپوه په وينا دا چي ياد توري اول په ۱۹۳۶ کال د افغان دولت (پښتو ټولنې) له خوا د «عصري پښتو» له پاره «معرفي» کړل سول نو په وينا يې پټه خزانه «جوړه سوې/جعلسازي» سوې ده.
کله چي څوک په عامه انټرنټي منابعو لکه «ويکيپېډيا» کي د پټي خزانې په تړاو لټون وکړي نو هلته هم عموما د ميکنزي انتقاد د پټي خزانې د ارزونې هغه مرکزي ټکی معرفي کيږي. لکه په فارسي ويکيپېډيا کي چي راغلي:
«در مورد تاریخ جعل اثر در میان پژوهشگران اختلاف نظر است. برخی این جعل این کتاب را در اواخر قرن نوزدهم میلادی میدانند. در تحقیقات اخیر، به شکل عام بسیاری از پژوهشگران، تاریخ جعل اثر را دهه چهل میلادی و کمی قبل از ادعای کشف اثر میدانند. دیوید نیل مکنزی به این امر اشاره میکند که در سراسر این کتاب، حروف (ږ) و (ڼ) استفاده شده است. این درحالی است که این حروف پس از سال ۱۹۳۶ هنگامی که دولت افغانستان اصلاحات در شیوه نگارش پشتو انجام داد، وارد الفبای پشتو شدند. او با بررسی خود نشان میدهد که این دو حرف قبل از سال ۱۹۳۵ هرگز به طور هم زمان در هیچ نسخه خطی پیدا نشدهاند. از این رو، دیوید نیل مکنزی تاریخ جعل اثر را در سال ۱۹۴۴ میلادی، یعنی تنها کمی قبل از ادعای کشف آن میداند.»[2]
آلماني ويکيپېډيا کي د پښتو ليکدود په تړاو مطلب کي پر پټه خزانه داسي قضاوت سوی دی:
«Besondere negative Berühmtheit erlangte das Pata Chazāna (پټه خزانه – „Der versteckte Schatz“), das der afghanische Literaturwissenschaftler Abdul Hay Habibi 1944 in Kandahar behauptete entdeckt zu haben. Die Schrift enthält eine angeblich im Jahr 1729 verfasste Anthologie der paschtunischen Dichtung, in der Werke bisher unbekannter Dichter zusammengestellt sind, die bis in das achte Jahrhundert zurückgehen. Das gesamte Manuskript sowie die darin kolportierten älteren Schriften werden in der Iranistik meist als Fälschung klassifiziert.» [3]
د پورتني آلماني متن تقريبي پښتو ژباړه:
«په زياته د پټې خزانې کتاب زيات خراب/منفي شهرت ترلاسه کړ، کوم چي د افغان ادبپوه عبدالحی حبيبي لخوا يې په ۱۹۴۴ د موندنې ادعا وسوه. د ادعا له مخي د پښتو انتخاب سوو اشعارو دغه کتاب په ۱۷۲۹ عيسوي کال ليکل سوی او پکښي تر اوسه (د پټي خزانې تر موندنې پوري) نا پېژندل سوو داسو شاعرانو تذکره راغلې چي لړۍ يې ګواکي تر ۸مې عيسوي پېړۍ پوري پخوا ته رسيږي. خو په ختيځپوهنه کي اکثرأ دغه بشپړ کتاب او پکښي افواهي راغلي ټول متون جعلي درجه بندي کيږي.»
زيات زاړه پښتو کتابونه «ږ» او «ڼ» لري
په دغه لنډه مقاله کي به له زيات شمير هغو چاپ سوو پښتو کتابونو او متونو څخه صرف هغه څو دلته ياد کړو چي کتونکي يې آنلاين هم موندلای سي. ټول دغه کتابونه د ښاغلي ميکنزي استدلال ناسم ثابتوي. دغه کتابونه ټول له ۱۹۳۶ عيسوي کال څخه ترمخه ليکل سوي او پکښي «ږ» يا «ڼ» او يا هم دواړه راغلي دي. د مثال په توګه په ۱۸۸۵ عيسوي کال د پښتو عسکري بوليو/اوامرو په کتاب «ميزک توپخانه» کي څو ځايه هم «ږ» او هم «ڼ» راغلی دی (مثال: ږ پاڼه ۱۴ او ڼ پاڼه ۱۶).
خو دلته دا يادونه هم بايد وسي چي په جنوبي پښتونخوا او افغانستان کي عموما د «ڼ» توری د لغت منځ، پای او هم يوازي استعماليږي، لکه په باڼه، مڼه، او کوڼ کي. په خيبر پښتونخوا او يو شمير نورو سيمو کي بيا د دغه له پاره د «نړ» توري هم استعمال لري. دا فرق نه يوازي اوس موجود دی بلکه د پټي خزانې له کشف څخه تر مخه هم موجود ؤ. د دې تر څنګ د هنري جورج راورټي په وينا کله چي د «ڼ» د لغت په سر يا منځ کي راسي نو د «ڼـ» او «ـــڼــــ» شکل خپلوي خو کله چي په آخر کي راسي نو د «نړ» په شکل ليکل کيږي[د پښتو ګرامر په تړاو د ۱۸۵۵ کال چاپ سوي کتاب ۵مه پاڼه].
۱ ـ A Grammar of the Pukhto, Pushto, or Language of the Afgháns، هنري جارج راورټي، بابپتست مشن کلب، کلکته، ۱۸۵۵ عيسوي کال (۱۲۷۱ ه) [4]
۲ ـ کتاب د نوى عهد يعنى د خداوند عيسى مسيح انجيل، د ستيون آستن مطبع، هرتفرد، ۱۸۶۳ عيسوي کال (۱۲۷۹ ه.) [5]
۳ ـ پښتو انګريزي قاموس، هنري جورج راورټي، ويليمس اېنډ نور ګېټ، لندن، ۱۸۶۰ عيسوي کال (۱۲۷۶ ه.) [6]
۴ ـ ميزک توپخانه، مير احمد گرانشنو او مير سيف الدين عزيزى، مطبع دار السلطنه، کابل، ۱۸۸۵ عيسوي کال (١٣٠٣ ه.) [7]
۵ ـ Afghan Poetry of the Seventeenth Century، هنري جورج راورټي، ، ۱۸۹۰ عيسوي کال (۱۳۰۷ ه.) [8]
۶ ـ کليدِ افغاني، پادري هيوز صاحب، منشي ګلاب سينګهـ اېنډ سنز مطبع، لاهور، ۱۸۹۳ عيسوي کال (۱۳۱۰ ه.) [9]
۷ ـ خير اللغت، قاضي خيرالله، نور لکشورګيس پرنټنګ ورکس، لاهور، ۱۹۰۶ عيسوي کال (۱۳۲۴ ه.) [10]
۸ ـ اطاعت الامر، عبدالرب خان، مطبع دارالسلطنه، کابل، ۱۹۱۵/۱۹۱۶ عيسوي کال (۱۳۳۴ ه.) [11]
۹ ـ ديوان ميرزا افغاني، مرزا خان انصاري، مطبع اسلاميه، لاهور، ۱۹۱۵ عيسوي کال (۱۳۳۴ ه.) [12]
۱۰ ـ يوازنی پښتو، مولوي عبدالواسع کندهاری، مطبع دارالسلطنه، کابل، ۱۹۲۳ عيسوي کال (۱۳۴۱ ه.) [13]
لکه څنګه چي تر مخه ورته اشاره وسوه لا نور پښتو کتابونه سته چي له ۱۹۳۶ کال څخه زيات کالونو مخکي چاپ سوي دي او پکښي هم «ږ» او «ڼ» د راغلی دی.
د پښتو خطي نسخې
د فاضل استاد محمد معصوم هوتک په وينا په پښتو کي په سلونو [...] داسي زړې خطي نسخې سته چي هم زړې دي او هم پکښي «ڼ» او «ږ» دواړه کارول سوي دي. له دغو څخه د بعضو خطي نسخو بېلګي به د دغې مقالې په دويمه برخه کي د لوستونکو سره شريکي کړل سي.
د لومړۍ برخي پای
ښايي لاندنۍ مقالې هم درته په زړه پوري وي:
د پټي خزانې پر دريم چاپ د علامه حبيبي سريزه
پر دغه پاڼه د پټي خزانې په تړاو خپرو سوو ټولو مقالو ليسټ او لينکونه
ماخذونه:
[1]
David Neil MacKenzie: David N. Mackenzie: The Development of the Pashto Script. In: Shirin Akiner (Editor): Languages and Scripts of Central Asia. School of Oriental and African Studies, Univ. of London, London 1997, ISBN 9780728602724. p. 142
[2]
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%AA%D9%87_%D8%AE%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%87
د پاڼي د خلاصولو نېټه، ۲۰۲۱ عيسوي کال د جون ۸مه نېټه، د غرمې دولس نيمي بجې
[3]
https://de.wikipedia.org/wiki/Paschtunische_Schrift
د پاڼي د خلاصولو نېټه، ۲۰۲۱ عيسوي کال د جون ۸مه نېټه، د غرمې دولس بجې
[4]
https://www.wdl.org/en/item/17714/
[5]
https://www.loc.gov/item/2013420229/
[7]
http://afghanistandl.nyu.edu/books/adl0193/
[8]
https://www.wdl.org/en/item/17691/
[9]
https://www.loc.gov/item/45044056/
[10]
https://archive.org/details/KitabEKhairUl-LughaatHissaEAwwalYaniPashtoUrduLughaat
[11]
https://www.loc.gov/item/2001310184/
[12]
https://www.wdl.org/en/item/17890/
[13]
http://afghanistandl.nyu.edu/afghanistan/books/adl0332/adl0332-fr01.html
د پټي خزانې زوړ او نوی چاپ کتاب پر لاندني لينکونو کتلای/ډاونلوډ کولای سئ:
https://bit.ly/3gk9OBs
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 3987

د سانسکريت لنډ تعارف ۳ برخه ـ توري څنګه سره ملګري کيږي
- Details
- څانګه: سانسکريت
د سانسکريت لنډ تعارف ـ دريمه برخه
ليکونکی: احمدولي اڅکزی
ملګري يا مخلوط توري (संयोग/saṅyoga/سـنیوگـَــ)
کله چي په ديواناګري ليک کي دوه بېږغه توري يا کانسوننت توري پرله پسې راسي، نو دوی سره يوځای کيږي چي دغه ملګرو يا مخلوط سوو تورو ته سنيوګَ توري ويل کيږي. که موږ د ټولګي يا صنف له پاره د انګريزي لغت کلاس class چي يو سېلاب لرونکی لغت دی په ديواناګري ليکل غواړو نو درو بې ږغو تورو ک क، ل ल، س स او يو ږغيز توري ا आ ته اړتيا لرو. خو که کلاس په कलास وليکو نو دا به غلط وي ولي چي دغه به بيا درې سېلابه لرونکی لغت (कलास/kalāsa/کَلاسَ) جوړ سي. دا ځکه چي په ديواناګري کي هر بې ږغه توری يو سېلاب جوړوي او په اوتوماتيکه توګه ساکن نه وي. د دې له پاره چي څوک په ديواناګري کي يو توری د ساکن توري په توګه په نخښه کړي نو ورڅخه لاندي يې د ساکنوالي ځانګړې نخښه ्(विराम/virāma/ويرامَ) کښېښودل کيږي چي په ګرافيک شکل د عربي زېر/کسره نخښي ته ورته ده. د دې له پاره چي کلاس د کَلاسَ په شان ونه لوستل سي بايد د ک او هم د س لاندي د ساکن نخښه (विराम/virāma/ويرامَ) کښېښودل سي. لکه:(क्लास्/klās/کلاس)
خو د ساکنوالي د نخښو سره پورتنۍ بڼه क्लास् هم مستعمله او معياري نه ده. دا ځکه چي په دېواناګري کي دا اصول دی چي که دوه بې ږغه توري سره پرله پسې سي او هغه لومړی يې ساکن وي نو د لومړي کانسوننت ګرافيک يا نخښه نيمه کيږي او د دويم کانسوننت د نخښي سره يوځای کيږي او په دې توګه له دوو بېږغو تورو څخه يو نوی ګرافيک توری (ګرافېم) جوړيږي چي ورته (संयोग/saṅyoga/سَـنیوگـَــ)ويل کيږي.دا د دې له پاره چي هميشه د ساکن والي توری لګول ونه غواړي.نو په دې توګه زموږ مخکنۍ بېلګه کلاس په اصل کي په دېواناګري کي د معيار له ممخي क्लास् ليکل کيږي. دلته وينو چي क د ساکن نخښې لګولو پرځای رالنډ کړل سوی دی او د ک او ل څخه क्ल جوړ سوی دی.
په ديواناګري کي د ملګرو تورو يا سَنيوګـَ شمېر د زرو په شاوخوا کي دی. يو څو بېلګي يې په لاندني جدول کي کتلای سو:
Dev. | Arabic | Transliteration |
ञ + च = ञ्च | ن + چ = نچ | ña + ca = ñca |
प +त = प्त | پ + ت = پتَ | pa + ta = pta |
ट +ट = ट्ट | ټ + ټ = ټټَ | ṭa + ṭa = ṭṭa |
द +म = द्म | د + م = دمَ | da + ma = dma |
ड +य = ड्य | ډ + ی = ډیَ | ḍa + ya = ḍya |
द +व = द्व | د + و = دوَ | da + va = dva |
ङ +क = ङ्क | ن + ک = نکَ | ṅa + ka = ṅka |
क +त = क्त | ک + ت = کتَ | ka + ta = kta |
झ +र = झ्र | جھ + ر = جھرَ | jha + ra = jhra |
ह +म = ह्म | ه + م = همَ | ha + ma = hma |
ट +र = ट्र | ټ + ر = ټَرَ | ṭa + ra = ṭra |
द +ग = द्ग | د + گ = دگَ | da + ga = dga |
न +द + र = न्द्र | ن + د + ر = ندرَ | na + da + ra = ndra |
स +त + र = स्त्र | س + ت + ر = سترَ | sa + ta + ra = stra |
ष +व + व = ष्ट्व | ش + و + و = شټوَ | ṣa + va + va = ṣṭva |
دا چي پرله پسې راتلونکي بې ږغه توري څنګه سره يوځای کړل سي، په هکله يې لاندني شپږ اصول کتلای سو:
۱ ـ که لومړی توری له هغو تورو څخه وي چي په پای کي يې عمودي کرښه وي لکه ګ ग، ت त ، چ च او يا نور، نو د دويم توري سره د وصل کولو پر وخت دغه عمودي کرښه ورڅخه ليري کيږي او د دغه توري مخکنۍ برخه د بشپړه دويم توري سره يوځای کيږي يا دويم بېږغه توری تر لومړي بېږغه توري لاندي ليکل کيږي:
त्+व= त्व→त्वच् (tvác)
ष्+ठ→ ष्ठ - ओष्ठः (oṣṭhaḥ)
۲ـ په هغه صورت کي که لومړی توری ښکاره عمودي کرښه نه لري نو بيا څوک د سکون له ځانګړې نخښي او يا هم له سر پر سر کولو څخه کار اخيستلای سي لکه:
द्+व = द्व→द्वयोः (dvayoḥ)
ट् + व → ट्व - खट्वा (khaṭvā)
द् + ध → द्ध - बुद्ध (buddha)
द् + भ → द्भ - उद्भव (udbhava)
۳ـ که لومړی ساکن توری ر र وي نو بيا دغه ر د دويم توري پر سر وانګريزي توري c ته د ورته ځانګړي نخښي په شکل کي ليکل کيږي او يا هم د پښتو د ۸ په شان نخښي په شکل تر دويم توري لاندي ليکل کيږي او يا هم د زير يا کسره په شان ځانګړې نخښه د دويم توري سره لاندي لګول کيږي:
र्+म→ र्म - धर्म (dharma)
क्+र→ क्र - चक्र (cakra)
ट्+र→ ट्र - राष्ट्र (rāṣṭra)
۴ـ د دېواناګري هغه توري چي Nasal يا په پوزه کي تلفظ کېدونکي بلل کيږي لکه ङ، ञ، ण، णप او म چي کله يو په بل پسې راسي نو بيا سره يوځای کيږي:
लिंग/लिङ्ग (liṅga)
पंच/पञ्च (pañca)
कंठ/कण्ठ (kaṇṭha)
दंत/दन्त (danta)
कंप/कम्प (kampa)
۵ـ بعضي بېږغه توري په نوو ځانګړو تورو اوړي:
क् + ष → क्ष - मोक्ष (mokṣa)
त् + र → त्र - मंत्र (maṃtra)
ज् + ञ → ज्ञ - यज्ञ (yajña)
द् + द → द्द - उद्देश (uddeśa)
द् + म → द्म - पद्म (padma)
۶ـ که لومړی توری श وي نو بيا نوی توری رامنځ ته کېدلای سي:
श् + र → श्र - आश्रम (āśrama)
د لوست يووالی:
په سانسکريت کي هر ګرافیک توری صرف يو ږغ وړاندي کوي او په دې توګه د انګريزي او زيات شمېر نورو ژبو سره توپير لري په کومو کښي چي بعضي توري لوستل کيږي او بعضي يې خاموش وي او يا په بيلو لغتونو کي همدغه توري يا د تورو مجموعه بېل ډول لوستل کيږي. يعني په دېواناګري کي چي کوم توري څنګه ليکل سوي وي هم هغسي لوستل کيږي او د لوست لاره يې هم يوه واحده وي.
البته د سانسکريت د دقيق تلفظ او آهنګ يا ادا کولو په ترڅ کي توپيرونه سته. دا چي ليکل سوی متن څنګه د تلفظ په ترڅ کي ادا کيږي دا تر ډيري اندازې په دې پوري اړه لري چي د تلفظ کوونکي کس خپله مورنۍ ژبه او سيمه کومه ده. خو (पाणिनि/Pāṇini/پانيني)د عيسوي ميلاد څخه نژدې څلور سوه کاله مخکي چي د سانسکريت کوم ګرامري او ږغيز اصول ثبت کړي دي، په هغو کي تر زياتي اندازې د ږغونو د ادا کولو طرز هم ثبت سوی دی او په دې توګه تر زياتې اندازې بيا هم د تلفظ او ادا کولو طرز يې معلوم دی.
هغه مخلوط توري چي क يا ख يا ग يې مخي ته وي:
क+क=क्क (kka) | ख+क=ख्क (khka) | ग+क=ग्क (gka) |
क+ख=क्ख (kkha) | ख+ख=ख्ख (khkha) | ग+ख=ग्ख (gkha) |
क+ग=क्ग (kga) | ख+ग=ख्ग (khga) | ग+ग=ग्ग (gga) |
क+घ=क्घ (kgha) | ख+घ=ख्घ (khgha) | ग+घ=ग्घ (ggha) |
क+ङ=क्ङ (kṅa) | ख+ङ=ख्ङ (khṅa) | ग+ङ=ग्ङ (gṅa) |
क+च=क्च (kca) | ख+च=ख्च (khca) | ग+च=ग्च (gca) |
क+छ=क्छ (kcha) | ख+छ=ख्छ (khcha) | ग+छ=ग्छ (gcha) |
क+ज=क्ज (kja) | ख+ज=ख्ज (khja) | ग+ज=ग्ज (gja) |
क+झ=क्झ (kjha) | ख+झ=ख्झ (khjha) | ग+झ=ग्झ (gjha) |
क+ञ=क्ञ (kña) | ख+ञ=ख्ञ (khña) | ग+ञ=ग्ञ (gña) |
क+ट=क्ट (kṭa) | ख+ट=ख्ट (khṭa) | ग+ट=ग्ट (gṭa) |
क+ठ=क्ठ (kṭha) | ख+ठ=ख्ठ (khṭha) | ग+ठ=ग्ठ (gṭha) |
क+ड=क्ड (kḍa) | ख+ड=ख्ड (khḍa) | ग+ड=ग्ड (gḍa) |
क+ढ=क्ढ (kḍha) | ख+ढ=ख्ढ (khḍha) | ग+ढ=ग्ढ (gḍha) |
क+ण=क्ण (kṇa) | ख+ण=ख्ण (khṇa) | ग+ण=ग्ण (gṇa) |
क+त=क्त (kta) | ख+त=ख्त (khta) | ग+त=ग्त (gta) |
क+थ=क्थ (ktha) | ख+थ=ख्थ (khtha) | ग+थ=ग्थ (gtha) |
क+द=क्द (kda) | ख+द=ख्द (khda) | ग+द=ग्द (gda) |
क+ध=क्ध (kdha) | ख+ध=ख्ध (khdha) | ग+ध=ग्ध (gdha) |
क+न=क्न (kna) | ख+न=ख्न (khna) | ग+न=ग्न (gna) |
क+प=क्प (kpa) | ख+प=ख्प (khpa) | ग+प=ग्प (gpa) |
क+फ=क्फ (kpha) | ख+फ=ख्फ (khpha) | ग+फ=ग्फ (gpha) |
क+ब=क्ब (kba) | ख+ब=ख्ब (khba) | ग+ब=ग्ब (gba) |
क+भ=क्भ (kbha) | ख+भ=ख्भ (khbha) | ग+भ=ग्भ (gbha) |
क+म=क्म (kma) | ख+म=ख्म (khma) | ग+म=ग्म (gma) |
क+य=क्य (kya) | ख+य=ख्य (khya) | ग+य=ग्य (gya) |
क+र=क्र (kra) | ख+र=ख्र (khra) | ग+र=ग्र (gra) |
क+ल=क्ल (kla) | ख+ल=ख्ल (khla) | ग+ल=ग्ल (gla) |
क+ळ=क्ळ (kḻa) | ख+ळ=ख्ळ (khḻa) | ग+ळ=ग्ळ (gḻa) |
क+व=क्व (kva) | ख+व=ख्व (khva) | ग+व=ग्व (gva) |
क+श=क्श (kśa) | ख+श=ख्श (khśa) | ग+श=ग्श (gśa) |
क+ष=क्ष (kṣa) | ख+ष=ख्ष (khṣa) | ग+ष=ग्ष (gṣa) |
क+स=क्स (ksa) | ख+स=ख्स (khsa) | ग+स=ग्स (gsa) |
क+ह=क्ह (kha) | ख+ह=ख्ह (khha) | ग+ह=ग्ह (gha) |
هغه مخلوط توري چي घ يا च يا छ يې مخي ته وي:
घ+क=घ्क (ghka) | च+क=च्क (cka) | छ+क=छ्क (chka) |
घ+ख=घ्ख (ghkha) | च+ख=च्ख (ckha) | छ+ख=छ्ख (chkha) |
घ+ग=घ्ग (ghga) | च+ग=च्ग (cga) | छ+ग=छ्ग (chga) |
घ+घ=घ्घ (ghgha) | च+घ=च्घ (cgha) | छ+घ=छ्घ (chgha) |
घ+ङ=घ्ङ (ghṅa) | च+ङ=च्ङ (cṅa) | छ+ङ=छ्ङ (chṅa) |
घ+च=घ्च (ghca) | च+च=च्च (cca) | छ+च=छ्च (chca) |
घ+छ=घ्छ (ghcha) | च+छ=च्छ (ccha) | छ+छ=छ्छ (chcha) |
घ+ज=घ्ज (ghja) | च+ज=च्ज (cja) | छ+ज=छ्ज (chja) |
घ+झ=घ्झ (ghjha) | च+झ=च्झ (cjha) | छ+झ=छ्झ (chjha) |
घ+ञ=घ्ञ (ghña) | च+ञ=च्ञ (cña) | छ+ञ=छ्ञ (chña) |
घ+ट=घ्ट (ghṭa) | च+ट=च्ट (cṭa) | छ+ट=छ्ट (chṭa) |
घ+ठ=घ्ठ (ghṭha) | च+ठ=च्ठ (cṭha) | छ+ठ=छ्ठ (chṭha) |
घ+ड=घ्ड (ghḍa) | च+ड=च्ड (cḍa) | छ+ड=छ्ड (chḍa) |
घ+ढ=घ्ढ (ghḍha) | च+ढ=च्ढ (cḍha) | छ+ढ=छ्ढ (chḍha) |
घ+ण=घ्ण (ghṇa) | च+ण=च्ण (cṇa) | छ+ण=छ्ण (chṇa) |
घ+त=घ्त (ghta) | च+त=च्त (cta) | छ+त=छ्त (chta) |
घ+थ=घ्थ (ghtha) | च+थ=च्थ (ctha) | छ+थ=छ्थ (chtha) |
घ+द=घ्द (ghda) | च+द=च्द (cda) | छ+द=छ्द (chda) |
घ+ध=घ्ध (ghdha) | च+ध=च्ध (cdha) | छ+ध=छ्ध (chdha) |
घ+न=घ्न (ghna) | च+न=च्न (cna) | छ+न=छ्न (chna) |
घ+प=घ्प (ghpa) | च+प=च्प (cpa) | छ+प=छ्प (chpa) |
घ+फ=घ्फ (ghpha) | च+फ=च्फ (cpha) | छ+फ=छ्फ (chpha) |
घ+ब=घ्ब (ghba) | च+ब=च्ब (cba) | छ+ब=छ्ब (chba) |
घ+भ=घ्भ (ghbha) | च+भ=च्भ (cbha) | छ+भ=छ्भ (chbha) |
घ+म=घ्म (ghma) | च+म=च्म (cma) | छ+म=छ्म (chma) |
घ+य=घ्य (ghya) | च+य=च्य (cya) | छ+य=छ्य (chya) |
घ+र=घ्र (ghra) | च+र=च्र (cra) | छ+र=छ्र (chra) |
घ+ल=घ्ल (ghla) | च+ल=च्ल (cla) | छ+ल=छ्ल (chla) |
घ+ळ=घ्ळ (ghḻa) | च+ळ=च्ळ (cḻa) | छ+ळ=छ्ळ (chḻa) |
घ+व=घ्व (ghva) | च+व=च्व (cva) | छ+व=छ्व (chva) |
घ+श=घ्श (ghśa) | च+श=च्श (cśa) | छ+श=छ्श (chśa) |
घ+ष=घ्ष (ghṣa) | च+ष=च्ष (cṣa) | छ+ष=छ्ष (chṣa) |
घ+स=घ्स (ghsa) | च+स=च्स (csa) | छ+स=छ्स (chsa) |
घ+ह=घ्ह (ghha) | च+ह=च्ह (cha) | छ+ह=छ्ह (chha) |
هغه مخلوط توري چي ज يا झ يا ञ يې مخي ته وي:
ज+क=ज्क (jka) | झ+क=झ्क (jhka) | ञ+क=ञ्क (ñka) |
ज+ख=ज्ख (jkha) | झ+ख=झ्ख (jhkha) | ञ+ख=ञ्ख (ñkha) |
ज+ग=ज्ग (jga) | झ+ग=झ्ग (jhga) | ञ+ग=ञ्ग (ñga) |
ज+घ=ज्घ (jgha) | झ+घ=झ्घ (jhgha) | ञ+घ=ञ्घ (ñgha) |
ज+ङ=ज्ङ (jṅa) | झ+ङ=झ्ङ (jhṅa) | ञ+ङ=ञ्ङ (ñṅa) |
ज+च=ज्च (jca) | झ+च=झ्च (jhca) | ञ+च=ञ्च (ñca) |
ज+छ=ज्छ (jcha) | झ+छ=झ्छ (jhcha) | ञ+छ=ञ्छ (ñcha) |
ज+ज=ज्ज (jja) | झ+ज=झ्ज (jhja) | ञ+ज=ञ्ज (ñja) |
ज+झ=ज्झ (jjha) | झ+झ=झ्झ (jhjha) | ञ+झ=ञ्झ (ñjha) |
ज+ञ=ज्ञ (jña) | झ+ञ=झ्ञ (jhña) | ञ+ञ=ञ्ञ (ñña) |
ज+ट=ज्ट (jṭa) | झ+ट=झ्ट (jhṭa) | ञ+ट=ञ्ट (ñṭa) |
ज+ठ=ज्ठ (jṭha) | झ+ठ=झ्ठ (jhṭha) | ञ+ठ=ञ्ठ (ñṭha) |
ज+ड=ज्ड (jḍa) | झ+ड=झ्ड (jhḍa) | ञ+ड=ञ्ड (ñḍa) |
ज+ढ=ज्ढ (jḍha) | झ+ढ=झ्ढ (jhḍha) | ञ+ढ=ञ्ढ (ñḍha) |
ज+ण=ज्ण (jṇa) | झ+ण=झ्ण (jhṇa) | ञ+ण=ञ्ण (ñṇa) |
ज+त=ज्त (jta) | झ+त=झ्त (jhta) | ञ+त=ञ्त (ñta) |
ज+थ=ज्थ (jtha) | झ+थ=झ्थ (jhtha) | ञ+थ=ञ्थ (ñtha) |
ज+द=ज्द (jda) | झ+द=झ्द (jhda) | ञ+द=ञ्द (ñda) |
ज+ध=ज्ध (jdha) | झ+ध=झ्ध (jhdha) | ञ+ध=ञ्ध (ñdha) |
ज+न=ज्न (jna) | झ+न=झ्न (jhna) | ञ+न=ञ्न (ñna) |
ज+प=ज्प (jpa) | झ+प=झ्प (jhpa) | ञ+प=ञ्प (ñpa) |
ज+फ=ज्फ (jpha) | झ+फ=झ्फ (jhpha) | ञ+फ=ञ्फ (ñpha) |
ज+ब=ज्ब (jba) | झ+ब=झ्ब (jhba) | ञ+ब=ञ्ब (ñba) |
ज+भ=ज्भ (jbha) | झ+भ=झ्भ (jhbha) | ञ+भ=ञ्भ (ñbha) |
ज+म=ज्म (jma) | झ+म=झ्म (jhma) | ञ+म=ञ्म (ñma) |
ज+य=ज्य (jya) | झ+य=झ्य (jhya) | ञ+य=ञ्य (ñya) |
ज+र=ज्र (jra) | झ+र=झ्र (jhra) | ञ+र=ञ्र (ñra) |
ज+ल=ज्ल (jla) | झ+ल=झ्ल (jhla) | ञ+ल=ञ्ल (ñla) |
ज+ळ=ज्ळ (jḻa) | झ+ळ=झ्ळ (jhḻa) | ञ+ळ=ञ्ळ (ñḻa) |
ज+व=ज्व (jva) | झ+व=झ्व (jhva) | ञ+व=ञ्व (ñva) |
ज+श=ज्श (jśa) | झ+श=झ्श (jhśa) | ञ+श=ञ्श (ñśa) |
ज+ष=ज्ष (jṣa) | झ+ष=झ्ष (jhṣa) | ञ+ष=ञ्ष (ñṣa) |
ज+स=ज्स (jsa) | झ+स=झ्स (jhsa) | ञ+स=ञ्स (ñsa) |
ज+ह=ज्ह (jha) | झ+ह=झ्ह (jhha) | ञ+ह=ञ्ह (ñha) |
هغه مخلوط توري چي ण يا त يا थ يې مخي ته وي:
ण+क=ण्क (ṇka) | त+क=त्क (tka) | थ+क=थ्क (thka) |
ण+ख=ण्ख (ṇkha) | त+ख=त्ख (tkha) | थ+ख=थ्ख (thkha) |
ण+ग=ण्ग (ṇga) | त+ग=त्ग (tga) | थ+ग=थ्ग (thga) |
ण+घ=ण्घ (ṇgha) | त+घ=त्घ (tgha) | थ+घ=थ्घ (thgha) |
ण+ङ=ण् (ṇ) | त+ङ=त्ङ (tṅa) | थ+ङ=थ्ङ (thṅa) |
ण+च=ण् (ṇ) | त+च=त्च (tca) | थ+च=थ्च (thca) |
ण+छ=ण्छ (ṇcha) | त+छ=त्छ (tcha) | थ+छ=थ्छ (thcha) |
ण+ज=ण्ज (ṇja) | त+ज=त्ज (tja) | थ+ज=थ्ज (thja) |
ण+झ=ण्झ (ṇjha) | त+झ=त्झ (tjha) | थ+झ=थ्झ (thjha) |
ण+ञ=ण्ञ (ṇña) | त+ञ=त्ञ (tña) | थ+ञ=थ्ञ (thña) |
ण+ट=ण्ट (ṇṭa) | त+ट=त्ट (tṭa) | थ+ट=थ्ट (thṭa) |
ण+ठ=ण्ठ (ṇṭha) | त+ठ=त्ठ (tṭha) | थ+ठ=थ्ठ (thṭha) |
ण+ड=ण्ड (ṇḍa) | त+ड=त्ड (tḍa) | थ+ड=थ्ड (thḍa) |
ण+ढ=ण्ढ (ṇḍha) | त+ढ=त्ढ (tḍha) | थ+ढ=थ्ढ (thḍha) |
ण+ण=ण्ण (ṇṇa) | त+ण=त्ण (tṇa) | थ+ण=थ्ण (thṇa) |
ण+त=ण्त (ṇta) | त+त=त्त (tta) | थ+त=थ्त (thta) |
ण+थ=ण्थ (ṇtha) | त+थ=त्थ (ttha) | थ+थ=थ्थ (ththa) |
ण+द=ण्द (ṇda) | त+द=त्द (tda) | थ+द=थ्द (thda) |
ण+ध=ण्ध (ṇdha) | त+ध=त्ध (tdha) | थ+ध=थ्ध (thdha) |
ण+न=ण्न (ṇna) | त+न=त्न (tna) | थ+न=थ्न (thna) |
ण+प=ण्प (ṇpa) | त+प=त्प (tpa) | थ+प=थ्प (thpa) |
ण+फ=ण्फ (ṇpha) | त+फ=त्फ (tpha) | थ+फ=थ्फ (thpha) |
ण+ब=ण्ब (ṇba) | त+ब=त्ब (tba) | थ+ब=थ्ब (thba) |
ण+भ=ण्भ (ṇbha) | त+भ=त्भ (tbha) | थ+भ=थ्भ (thbha) |
ण+म=ण्म (ṇma) | त+म=त्म (tma) | थ+म=थ्म (thma) |
ण+य=ण्य (ṇya) | त+य=त्य (tya) | थ+य=थ्य (thya) |
ण+र=ण्र (ṇra) | त+र=त्र (tra) | थ+र=थ्र (thra) |
ण+ल=ण्ल (ṇla) | त+ल=त्ल (tla) | थ+ल=थ्ल (thla) |
ण+ळ=ण्ळ (ṇḻa) | त+ळ=त्ळ (tḻa) | थ+ळ=थ्ळ (thḻa) |
ण+व=ण्व (ṇva) | त+व=त्व (tva) | थ+व=थ्व (thva) |
ण+श=ण्श (ṇśa) | त+श=त्श (tśa) | थ+श=थ्श (thśa) |
ण+ष=ण्ष (ṇṣa) | त+ष=त्ष (tṣa) | थ+ष=थ्ष (thṣa) |
ण+स=ण्स (ṇsa) | त+स=त्स (tsa) | थ+स=थ्स (thsa) |
ण+ह=ण्ह (ṇha) | त+ह=त्ह (tha) | थ+ह=थ्ह (thha) |
هغه مخلوط توري چي द يا ध يا न يې مخي ته وي:
द+=-- (--) | ध+=ध्क (dhka) | न+=न्क (nka) |
द+ख=-- (--) | ध+ख=ध्ख (dhkha) | न+ख=न्ख (nkha) |
द+ग=द्ग (dga) | ध+ग=ध्ग (dhga) | न+ग=न्ग (nga) |
द+घ=द्घ (dgha) | ध+घ=ध्घ (dhgha) | न+घ=न्घ (ngha) |
द+ङ=-- (--) | ध+ङ=ध्ङ (dhṅa) | न+ङ=न्ङ (nṅa) |
द+च=-- (--) | ध+च=ध्च (dhca) | न+च=न्च (nca) |
द+छ=-- (--) | ध+छ=ध्छ (dhcha) | न+छ=न्छ (ncha) |
द+ज=-- (--) | ध+ज=ध्ज (dhja) | न+ज=न्ज (nja) |
द+झ=-- (--) | ध+झ=ध्झ (dhjha) | न+झ=न्झ (njha) |
द+ञ=-- (--) | ध+ञ=ध्ञ (dhña) | न+ञ=न्ञ (nña) |
द+ट=-- (--) | ध+ट=ध्ट (dhṭa) | न+ट=न्ट (nṭa) |
द+ठ=-- (--) | ध+ठ=ध्ठ (dhṭha) | न+ठ=न्ठ (nṭha) |
द+ड=-- (--) | ध+ड=ध्ड (dhḍa) | न+ड=न्ड (nḍa) |
द+ढ=-- (--) | ध+ढ=ध्ढ (dhḍha) | न+ढ=न्ढ (nḍha) |
द+ण=-- (--) | ध+ण=ध्ण (dhṇa) | न+ण=न्ण (nṇa) |
द+त=-- (--) | ध+त=ध्त (dhta) | न+त=न्त (nta) |
द+थ=-- (--) | ध+थ=ध्थ (dhtha) | न+थ=न्थ (ntha) |
द+द=द्द (dda) | ध+द=ध्द (dhda) | न+द=न्द (nda) |
द+ध=द्ध (ddha) | ध+ध=ध्ध (dhdha) | न+ध=न्ध (ndha) |
द+न=द्न (dna) | ध+न=ध्न (dhna) | न+न=न्न (nna) |
द+प=-- (--) | ध+प=ध्प (dhpa) | न+प=न्प (npa) |
द+फ=-- (--) | ध+फ=ध्फ (dhpha) | न+फ=न्फ (npha) |
द+ब=द्ब (dba) | ध+ब=ध्ब (dhba) | न+ब=न्ब (nba) |
द+भ=द्भ (dbha) | ध+भ=ध्भ (dhbha) | न+भ=न्भ (nbha) |
द+म=द्म (dma) | ध+म=ध्म (dhma) | न+म=न्म (nma) |
द+य=द्य (dya) | ध+य=ध्य (dhya) | न+य=न्य (nya) |
द+र=द्र (dra) | ध+र=ध्र (dhra) | न+र=न्र (nra) |
द+ल=-- (--) | ध+ल=ध्ल (dhla) | न+ल=न्ल (nla) |
द+ळ=-- (--) | ध+ळ=ध्ळ (dhḻa) | न+ळ=न्ळ (nḻa) |
द+व=द्व (dva) | ध+व=ध्व (dhva) | न+व=न्व (nva) |
द+श=-- (--) | ध+श=ध्श (dhśa) | न+श=न्श (nśa) |
द+ष=-- (--) | ध+ष=ध्ष (dhṣa) | न+ष=न्ष (nṣa) |
द+स=-- (--) | ध+स=ध्स (dhsa) | न+स=न्स (nsa) |
द+ह=-- (thha) | ध+ह=ध्ह (dhha) | न+ह=न्ह (nha) |
هغه مخلوط توري چي प يا फ يا ब يې مخي ته وي:
प+=प्क (pka) | फ+=फ्क (phka) | ब+=ब्क (bka) |
प+ख=प्ख (pkha) | फ+ख=फ्ख (phkha) | ब+ख=ब्ख (bkha) |
प+ग=प्ग (pga) | फ+ग=फ्ग (phga) | ब+ग=ब्ग (bga) |
प+घ=प्घ (pgha) | फ+घ=फ्घ (phgha) | ब+घ=ब्घ (bgha) |
प+ङ=प्ङ (pṅa) | फ+ङ=फ्ङ (phṅa) | ब+ङ=ब्ङ (bṅa) |
प+च=प्च (pca) | फ+च=फ्च (phca) | ब+च=ब्च (bca) |
प+छ=प्छ (pcha) | फ+छ=फ्छ (phcha) | ब+छ=ब्छ (bcha) |
प+ज=प्ज (pja) | फ+ज=फ्ज (phja) | ब+ज=ब्ज (bja) |
प+झ=प्झ (pjha) | फ+झ=फ्झ (phjha) | ब+झ=ब्झ (bjha) |
प+ञ=प्ञ (pña) | फ+ञ=फ्ञ (phña) | ब+ञ=ब्ञ (bña) |
प+ट=प्ट (pṭa) | फ+ट=फ्ट (phṭa) | ब+ट=ब्ट (bṭa) |
प+ठ=प्ठ (pṭha) | फ+ठ=फ्ठ (phṭha) | ब+ठ=ब्ठ (bṭha) |
प+ड=प्ड (pḍa) | फ+ड=फ्ड (phḍa) | ब+ड=ब्ड (bḍa) |
प+ढ=प्ढ (pḍha) | फ+ढ=फ्ढ (phḍha) | ब+ढ=ब्ढ (bḍha) |
प+ण=प्ण (pṇa) | फ+ण=फ्ण (phṇa) | ब+ण=ब्ण (bṇa) |
प+त=प्त (pta) | फ+त=फ्त (phta) | ब+त=ब्त (bta) |
प+थ=प्थ (ptha) | फ+थ=फ्थ (phtha) | ब+थ=ब्थ (btha) |
प+द=प्द (pda) | फ+द=फ्द (phda) | ब+द=ब्द (bda) |
प+ध=प्ध (pdha) | फ+ध=फ्ध (phdha) | ब+ध=ब्ध (bdha) |
प+न=प्न (pna) | फ+न=फ्न (phna) | ब+न=ब्न (bna) |
प+प=प्प (ppa) | फ+प=फ्प (phpa) | ब+प=ब्प (bpa) |
प+फ=प्फ (ppha) | फ+फ=फ्फ (phpha) | ब+फ=ब्फ (bpha) |
प+ब=प्ब (pba) | फ+ब=फ्ब (phba) | ब+ब=ब्ब (bba) |
प+भ=प्भ (pbha) | फ+भ=फ्भ (phbha) | ब+भ=ब्भ (bbha) |
प+म=प्म (pma) | फ+म=फ्म (phma) | ब+म=ब्म (bma) |
प+य=प्य (pya) | फ+य=फ्य (phya) | ब+य=ब्य (bya) |
प+र=प्र (pra) | फ+र=फ्र (phra) | ब+र=ब्र (bra) |
प+ल=प्ल (pla) | फ+ल=फ्ल (phla) | ब+ल=ब्ल (bla) |
प+ळ=प्ळ (pḻa) | फ+ळ=फ्ळ (phḻa) | ब+ळ=ब्ळ (bḻa) |
प+व=प्व (pva) | फ+व=फ्व (phva) | ब+व=ब्व (bva) |
प+श=प्श (pśa) | फ+श=फ्श (phśa) | ब+श=ब्श (bśa) |
प+ष=प्ष (pṣa) | फ+ष=फ्ष (phṣa) | ब+ष=ब्ष (bṣa) |
प+स=प्स (psa) | फ+स=फ्स (phsa) | ब+स=ब्स (bsa) |
प+ह=प्ह (pha) | फ+ह=फ्ह (phha) | ब+ह=ब्ह (bha) |
هغه مخلوط توري چي भ يا म يا य يې مخي ته وي:
भ+=भ्क (bhka) | म+=म्क (mka) | य+=य्क (yka) |
भ+ख=भ्ख (bhkha) | म+ख=म्ख (mkha) | य+ख=य्ख (ykha) |
भ+ग=भ्ग (bhga) | म+ग=म्ग (mga) | य+ग=य्ग (yga) |
भ+घ=भ्घ (bhgha) | म+घ=म्घ (mgha) | य+घ=य्घ (ygha) |
भ+ङ=भ्ङ (bhṅa) | म+ङ=म्ङ (mṅa) | य+ङ=य्ङ (yṅa) |
भ+च=भ्च (bhca) | म+च=म्च (mca) | य+च=य्च (yca) |
भ+छ=भ्छ (bhcha) | म+छ=म्छ (mcha) | य+छ=य्छ (ycha) |
भ+ज=भ्ज (bhja) | म+ज=म्ज (mja) | य+ज=य्ज (yja) |
भ+झ=भ्झ (bhjha) | म+झ=म्झ (mjha) | य+झ=य्झ (yjha) |
भ+ञ=भ्ञ (bhña) | म+ञ=म्ञ (mña) | य+ञ=य्ञ (yña) |
भ+ट=भ्ट (bhṭa) | म+ट=म्ट (mṭa) | य+ट=य्ट (yṭa) |
भ+ठ=भ्ठ (bhṭha) | म+ठ=म्ठ (mṭha) | य+ठ=य्ठ (yṭha) |
भ+ड=भ्ड (bhḍa) | म+ड=म्ड (mḍa) | य+ड=य्ड (yḍa) |
भ+ढ=भ्ढ (bhḍha) | म+ढ=म्ढ (mḍha) | य+ढ=य्ढ (yḍha) |
भ+ण=भ्ण (bhṇa) | म+ण=म्ण (mṇa) | य+ण=य्ण (yṇa) |
भ+त=भ्त (bhta) | म+त=म्त (mta) | य+त=य्त (yta) |
भ+थ=भ्थ (bhtha) | म+थ=म्थ (mtha) | य+थ=य्थ (ytha) |
भ+द=भ्द (bhda) | म+द=म्द (mda) | य+द=य्द (yda) |
भ+ध=भ्ध (bhdha) | म+ध=म्ध (mdha) | य+ध=य्ध (ydha) |
भ+न=भ्न (bhna) | म+न=म्न (mna) | य+न=य्न (yna) |
भ+प=भ्प (bhpa) | म+प=म्प (mpa) | य+प=य्प (ypa) |
भ+फ=भ्फ (bhpha) | म+फ=म्फ (mpha) | य+फ=य्फ (ypha) |
भ+ब=भ्ब (bhba) | म+ब=म्ब (mba) | य+ब=य्ब (yba) |
भ+भ=भ्भ (bhbha) | म+भ=म्भ (mbha) | य+भ=य्भ (ybha) |
भ+म=भ्म (bhma) | म+म=म्म (mma) | य+म=य्म (yma) |
भ+य=भ्य (bhya) | म+य=म्य (mya) | य+य=य्य (yya) |
भ+र=भ्र (bhra) | म+र=म्र (mra) | य+र=य्र (yra) |
भ+ल=भ्ल (bhla) | म+ल=म्ल (mla) | य+ल=य्ल (yla) |
भ+ळ=भ्ळ (bhḻa) | म+ळ=म्ळ (mḻa) | य+ळ=य्ळ (yḻa) |
भ+व=भ्व (bhva) | म+व=म्व (mva) | य+व=य्व (yva) |
भ+श=भ्श (bhśa) | म+श=म्श (mśa) | य+श=य्श (yśa) |
भ+ष=भ्ष (bhṣa) | म+ष=म्ष (mṣa) | य+ष=य्ष (yṣa) |
भ+स=भ्स (bhsa) | म+स=म्स (msa) | य+स=य्स (ysa) |
भ+ह=भ्ह (bhha) | म+ह=म्ह (mha) | य+ह=य्ह (yha) |
هغه مخلوط توري چي र يا ल يا ळ يې مخي ته وي:
र+=र्क (rka) | ल+=ल्क (lka) | ळ+=ळ्क (ḻka) |
र+ख=र्ख (rkha) | ल+ख=ल्ख (lkha) | ळ+ख=ळ्ख (ḻkha) |
र+ग=र्ग (rga) | ल+ग=ल्ग (lga) | ळ+ग=ळ्ग (ḻga) |
र+घ=र्घ (rgha) | ल+घ=ल्घ (lgha) | ळ+घ=ळ्घ (ḻgha) |
र+ङ=र्ङ (rṅa) | ल+ङ=ल्ङ (lṅa) | ळ+ङ=ळ्ङ (ḻṅa) |
र+च=र्च (rca) | ल+च=ल्च (lca) | ळ+च=ळ्च (ḻca) |
र+छ=र्छ (rcha) | ल+छ=ल्छ (lcha) | ळ+छ=ळ्छ (ḻcha) |
र+ज=र्ज (rja) | ल+ज=ल्ज (lja) | ळ+ज=ळ्ज (ḻja) |
र+झ=र्झ (rjha) | ल+झ=ल्झ (ljha) | ळ+झ=ळ्झ (ḻjha) |
र+ञ=र्ञ (rña) | ल+ञ=ल्ञ (lña) | ळ+ञ=ळ्ञ (ḻña) |
र+ट=र्ट (rṭa) | ल+ट=ल्ट (lṭa) | ळ+ट=ळ्ट (ḻṭa) |
र+ठ=र्ठ (rṭha) | ल+ठ=ल्ठ (lṭha) | ळ+ठ=ळ्ठ (ḻṭha) |
र+ड=र्ड (rḍa) | ल+ड=ल्ड (lḍa) | ळ+ड=ळ्ड (ḻḍa) |
र+ढ=र्ढ (rḍha) | ल+ढ=ल्ढ (lḍha) | ळ+ढ=ळ्ढ (ḻḍha) |
र+ण=र्ण (rṇa) | ल+ण=ल्ण (lṇa) | ळ+ण=ळ्ण (ḻṇa) |
र+त=र्त (rta) | ल+त=ल्त (lta) | ळ+त=ळ्त (ḻta) |
र+थ=र्थ (rtha) | ल+थ=ल्थ (ltha) | ळ+थ=ळ्थ (ḻtha) |
र+द=र्द (rda) | ल+द=ल्द (lda) | ळ+द=ळ्द (ḻda) |
र+ध=र्ध (rdha) | ल+ध=ल्ध (ldha) | ळ+ध=ळ्ध (ḻdha) |
र+न=र्न (rna) | ल+न=ल्न (lna) | ळ+न=ळ्न (ḻna) |
र+प=र्प (rpa) | ल+प=ल्प (lpa) | ळ+प=ळ्प (ḻpa) |
र+फ=र्फ (rpha) | ल+फ=ल्फ (lpha) | ळ+फ=ळ्फ (ḻpha) |
र+ब=र्ब (rba) | ल+ब=ल्ब (lba) | ळ+ब=ळ्ब (ḻba) |
र+भ=र्भ (rbha) | ल+भ=ल्भ (lbha) | ळ+भ=ळ्भ (ḻbha) |
र+म=र्म (rma) | ल+म=ल्म (lma) | ळ+म=ळ्म (ḻma) |
र+य=र्य (rya) | ल+य=ल्य (lya) | ळ+य=ळ्य (ḻya) |
र+र=र्र (rra) | ल+र=ल्र (lra) | ळ+र=ळ्र (ḻra) |
र+ल=र्ल (rla) | ल+ल=ल्ल (lla) | ळ+ल=ळ्ल (ḻla) |
र+ळ=र्ळ (rḻa) | ल+ळ=ल्ळ (lḻa) | ळ+ळ=ळ्ळ (ḻḻa) |
र+व=र्व (rva) | ल+व=ल्व (lva) | ळ+व=ळ्व (ḻva) |
र+श=र्श (rśa) | ल+श=ल्श (lśa) | ळ+श=ळ्श (ḻśa) |
र+ष=र्ष (rṣa) | ल+ष=ल्ष (lṣa) | ळ+ष=ळ्ष (ḻṣa) |
र+स=र्स (rsa) | ल+स=ल्स (lsa) | ळ+स=ळ्स (ḻsa) |
र+ह=र्ह (rha) | ल+ह=ल्ह (lha) | ळ+ह=ळ्ह (ḻha) |
هغه مخلوط توري چي व يا श يا ष يې مخي ته وي:
व+=व्क (vka) | श+=श्क (śka) | ष+=ष्क (ṣka) |
व+ख=व्ख (vkha) | श+ख=श्ख (śkha) | ष+ख=ष्ख (ṣkha) |
व+ग=व्ग (vga) | श+ग=श्ग (śga) | ष+ग=ष्ग (ṣga) |
व+घ=व्घ (vgha) | श+घ=श्घ (śgha) | ष+घ=ष्घ (ṣgha) |
व+ङ=व्ङ (vṅa) | श+ङ=श्ङ (śṅa) | ष+ङ=ष्ङ (ṣṅa) |
व+च=व्च (vca) | श+च=श्च (śca) | ष+च=ष्च (ṣca) |
व+छ=व्छ (vcha) | श+छ=श्छ (ścha) | ष+छ=ष्छ (ṣcha) |
व+ज=व्ज (vja) | श+ज=श्ज (śja) | ष+ज=ष्ज (ṣja) |
व+झ=व्झ (vjha) | श+झ=श्झ (śjha) | ष+झ=ष्झ (ṣjha) |
व+ञ=व्ञ (vña) | श+ञ=श्ञ (śña) | ष+ञ=ष्ञ (ṣña) |
व+ट=व्ट (vṭa) | श+ट=श्ट (śṭa) | ष+ट=ष्ट (ṣṭa) |
व+ठ=व्ठ (vṭha) | श+ठ=श्ठ (śṭha) | ष+ठ=ष्ठ (ṣṭha) |
व+ड=व्ड (vḍa) | श+ड=श्ड (śḍa) | ष+ड=ष्ड (ṣḍa) |
व+ढ=व्ढ (vḍha) | श+ढ=श्ढ (śḍha) | ष+ढ=ष्ढ (ṣḍha) |
व+ण=व्ण (vṇa) | श+ण=श्ण (śṇa) | ष+ण=ष्ण (ṣṇa) |
व+त=व्त (vta) | श+त=श्त (śta) | ष+त=ष्त (ṣta) |
व+थ=व्थ (vtha) | श+थ=श्थ (śtha) | ष+थ=ष्थ (ṣtha) |
व+द=व्द (vda) | श+द=श्द (śda) | ष+द=ष्द (ṣda) |
व+ध=व्ध (vdha) | श+ध=श्ध (śdha) | ष+ध=ष्ध (ṣdha) |
व+न=व्न (vna) | श+न=श्न (śna) | ष+न=ष्न (ṣna) |
व+प=व्प (vpa) | श+प=श्प (śpa) | ष+प=ष्प (ṣpa) |
व+फ=व्फ (vpha) | श+फ=श्फ (śpha) | ष+फ=ष्फ (ṣpha) |
व+ब=व्ब (vba) | श+ब=श्ब (śba) | ष+ब=ष्ब (ṣba) |
व+भ=व्भ (vbha) | श+भ=श्भ (śbha) | ष+भ=ष्भ (ṣbha) |
व+म=व्म (vma) | श+म=श्म (śma) | ष+म=ष्म (ṣma) |
व+य=व्य (vya) | श+य=श्य (śya) | ष+य=ष्य (ṣya) |
व+र=व्र (vra) | श+र=श्र (śra) | ष+र=ष्र (ṣra) |
व+ल=व्ल (vla) | श+ल=श्ल (śla) | ष+ल=ष्ल (ṣla) |
व+ळ=व्ळ (vḻa) | श+ळ=श्ळ (śḻa) | ष+ळ=ष्ळ (ṣḻa) |
व+व=व्व (vva) | श+व=श्व (śva) | ष+व=ष्व (ṣva) |
व+श=व्श (vśa) | श+श=श्श (śśa) | ष+श=ष्श (ṣśa) |
व+ष=व्ष (vṣa) | श+ष=श्ष (śṣa) | ष+ष=ष्ष (ṣṣa) |
व+स=व्स (vsa) | श+स=श्स (śsa) | ष+स=ष्स (ṣsa) |
व+ह=व्ह (vha) | श+ह=श्ह (śha) | ष+ह=ष्ह (ṣha) |
هغه مخلوط توري چي स يا ह يې مخي ته وي:
स+=स्क (ska) | ह+=ह्क (hka) |
स+ख=स्ख (skha) | ह+ख=ह्ख (hkha) |
स+ग=स्ग (sga) | ह+ग=ह्ग (hga) |
स+घ=स्घ (sgha) | ह+घ=ह्घ (hgha) |
स+ङ=स्ङ (sṅa) | ह+ङ=ह्ङ (hṅa) |
स+च=स्च (sca) | ह+च=ह्च (hca) |
स+छ=स्छ (scha) | ह+छ=ह्छ (hcha) |
स+ज=स्ज (sja) | ह+ज=ह्ज (hja) |
स+झ=स्झ (sjha) | ह+झ=ह्झ (hjha) |
स+ञ=स्ञ (sña) | ह+ञ=ह्ञ (hña) |
स+ट=स्ट (sṭa) | ह+ट=ह्ट (hṭa) |
स+ठ=स्ठ (sṭha) | ह+ठ=ह्ठ (hṭha) |
स+ड=स्ड (sḍa) | ह+ड=ह्ड (hḍa) |
स+ढ=स्ढ (sḍha) | ह+ढ=ह्ढ (hḍha) |
स+ण=स्ण (sṇa) | ह+ण=ह्ण (hṇa) |
स+त=स्त (sta) | ह+त=ह्त (hta) |
स+थ=स्थ (stha) | ह+थ=ह्थ (htha) |
स+द=स्द (sda) | ह+द=ह्द (hda) |
स+ध=स्ध (sdha) | ह+ध=ह्ध (hdha) |
स+न=स्न (sna) | ह+न=ह्न (hna) |
स+प=स्प (spa) | ह+प=ह्प (hpa) |
स+फ=स्फ (spha) | ह+फ=ह्फ (hpha) |
स+ब=स्ब (sba) | ह+ब=ह्ब (hba) |
स+भ=स्भ (sbha) | ह+भ=ह्भ (hbha) |
स+म=स्म (sma) | ह+म=ह्म (hma) |
स+य=स्य (sya) | ह+य=ह्य (hya) |
स+र=स्र (sra) | ह+र=ह्र (hra) |
स+ल=स्ल (sla) | ह+ल=ह्ल (hla) |
स+ळ=स्ळ (sḻa) | ह+ळ=ह्ळ (hḻa) |
स+व=स्व (sva) | ह+व=ह्व (hva) |
स+श=स्श (sśa) | ह+श=ह्श (hśa) |
स+ष=स्ष (sṣa) | ह+ष=ह्ष (hṣa) |
स+स=स्स (ssa) | ह+स=ह्स (hsa) |
स+ह=स्ह (sha) | ह+ह=ह्ह (hha) |
يادونه:ङ،ठ،ड او ढ توري هيڅکله هم د ساکن نخښې (विराम/virāma/ويرامَ)् مخي ته نه راځي.
د دريمي برخي پای
منبع: د «سانسکريت لنډ تعارف او زر مهمي جملې يې» په نوم د احمدولي اڅکزي له ناچاپ اثر څخه
که غواړئ چي د دغې لړۍ نوري ليکنې هم ولولئ نو پر لاندني لينک کليک وکړئ:
د خپرو سوو برخو ليسټ
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 1832

د عبدالرحيم هوتک ديوان پر قاموسونه پاڼه آنلاين سو
- Details
- څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه
د «عبدالرحيم هوتک دېوان» شعري ټولګه پر قاموسونه ټکی کام آنلاين سوه. دغه ديوان چي د استاد محمد معصوم هوتک صاحب له خوا يې سريزه مقابله او لغتنامه ليکل سوې ده، په ۱۳۹۳ ه.ش. کال په کراچي کي د صحاف خپروندويه ټولنې له خوا چاپ سوی دی. په ټوليزه توګه د دغه کتاب تر ۷۴۰۰ څخه زياتي مسرۍ اشعار آنلاين سول او پر قاموسونه ټکی کام د Large Database of Pashto Poetry تر عنوان لاندي موندل کيدلای سي. په دغه عنوان قاموس کي تر مخه لا تر ۱۸۰ زره څخه زياتي مسرۍ اشعار موجود ول.
د دغه شعري ټولګي د ديجيتل کولو زحمت خواريکښ او ځيرک ځوان عبدالنافع (وګورئ انځور) په غاړه اخيستی ؤ. دغه ځوان د کندهار پوهنتون د ادبياتو په پوهنځي کي تحصيل کوي. قاموسونه ټکی کام د خپلو ټولو کاروونکو په استازيتوب له دغه تکړه ځوان څخه مننه کوي.
د اشعارو په ياده لويه آنلاين ځيرمه کي په دې توګه د آنلاين او لټون وړ مسريو شمير ۱۹۰ زرو ته نژدې سو. په دغه ځېرمه کي د لغت/لغتونو پر اساس لټون کيدلای سي او هغه اشعار په نتيجه کي ښودل کيږي چي پکښي لټول سوی لغت راغلی وي. د نورو مخکنيو شعري ټولو په څېر د دغه کتاب د ټولو بيتونو سره د ماخذ ټول معلومات ښودل کيږي چي کوم کتاب، کومه د چاپ اداره، کوم ليکوال، کوم کام او داسي نور. په دې توګه د پښتو اشعارو دغه لويه ځېرمه د څېړونو او علمي کارونو له پاره د ماخذ په توګه يوه آسانه او چټکه منبع کيدلای سي.
قاموسونه ټکی کام پاڼه په وړيا توګه د پښتو قاموسونو او پښتو اشعارو آنلاين د لټون وړ آسانتياوي وړاندي کوي. دغه پروژه هيڅ تجارتي مقاصد نه لري او نه هم د کوم سازمان، ادارې يا دولت څخه مرستي ترلاسه کوي. له دغي پاڼي څخه کار اخيستل د پښتو ژبي سره يو ډول غير مستقيمه مرسته ده، ولي چي د دغې پروژې د لا زيات کارونې په صورت کي د لټول سوو لغتونو شمير زياتيږي. دغه لغتونه د شته قاموسونو په لا دقيق کولو او بهتره کولو کي مرسته کوي. د دې تر څنګ هغه پښتو لغتونه هم مشخص کيږي چي په پښتو ژبه کي شته دي خو لا يې تر اوسه قاموسونو ته لاره نه ده موندلې.
د قاموسونه ټکی کام مسؤل چلوونکی
احمدولي اڅکزی، د ۲۰۲۱ کال د جون دويمه نېټه، آلمان
د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________
د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________
هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ

- لوستنې: 2779
7 له 14 پاڼو څخه