افغان قاموس ـ فارسي پښتو

څانګه: چاپي قاموسونه

افغان قاموس د پارسي - پښتو يو دوه ژبنی سيند دی چې د پارسي ژبې لغتونه په پښتو ژبه مانا شوي دي. 

لوستنې: 11384

پښتو پښتو تشريحي قاموس

څانګه: چاپي قاموسونه

د پښتو پښتو تشريحي قاموس لومړی ټوک په ۱۳۵۸ ل. کال کې د ۱۵۰۰ ټوکو په شمېر او ۹۲۸ مخه په آفسېټي بڼه د لوړو او مسلکي زده کړو د وزارت په مطبعه کې له چاپه راوتلی دی چې د (۱) په توري پيل او د (ب) په توري پای ته رسېږي. د دې ټوک د لغاتو شمېر ۹۵۰۰ ته رسېږي.

لوستنې: 22456

محمد صديق روهي

څانګه: پښتانه ليکوال

نوميالی ليکوال: استاد محمد صديق روهي

 محمد صديق روهي (۱۳۱۳ هـ. ل. - مۍ، ۱۹۹۶ ز.) (په انګرېزي: Muhammad Sideeq Rohi) يو افغان څېړونکی، ليکوال او اديب و. هغه د افغانستان د علومو اکاډمۍ غړی هم پاتې شوی. د ادبياتو او ادبي څېړنو په برخه کې يې ډېر کار کړى دى. ځينې اثار يې په پوهنتونونو کې تدريس کېږي. ادبي څېړنې يې تر ټولو مهم کتاب دى.

 مخينه

 د محمد حسين خان زوی په کال ١٣١٣ ل. ل. کې د خوست ولايت مرکز د حيدرخېلو د سموات په کلي کې نړۍ ته سترګې سپړلې او ﻻ ماشوم و چې د ورور او خونيدو سره يو ځای د مور، پلار له مينې بې برخې شوی و.

 زده کړې

 لومړنۍ زده کړې يې د وخت د اسماعيل خېلو او مندوزويو په لومړني ښوونځي ( اوسنی سړبن ليسه) کې، منځنۍ زړه کړه يې د کابل په دارالمعلمين او په کال ١٣٢٧ ل. ل. کې کابل پوهنتون له ادبياتو پوهنځي څخه فاروغ شوی و. د ١٣٤٧ ل. ل. په وروستيو کې د لبنان د بېروت په پوهنتون کې شامل او همدلته يې د ماستري دوره په پوره بري بشپړه کړې وه.

 دندې

 ارواښاد روهي د خپل علمي- فرهنګي او ادبي ژوند په خورا لنډه موده کې د دارالمعلمين او پوهنتون د استاد، د بېلا بېلو، نشراتي ارګانو (مجلو) د مسوول چلوونکي، د بېلو بېلو علمي – فرهنګي مرکزونو د مشر او رئيس، د وخت د پښتو ټولنې (اوسنی د افغانستان د علومو اکاډمي) د مرستيال او رئيس او د خوشحال د فرهنګي ټولنې د مشر په توګه هېواد او هېوادوالو ته غوره او ګټور خدمتونه کړي دي.

 چاپ شوي آثار

 روهي د يوه علمي، فرهنګي او ادبي شخصيت په توګه په ډېرو ژبو پوهېده او په دوو رسمي ژبو (پښتو، دري) يی زياتې علمي، ادبي او ميتوديکي مقالې او اثار ليکلي دي چې د ځېنويې په ﻻندې ډول يادونه کوو:

 د څېړنې ﻻرښود – پښتو ټولنه د ١٣٥٤ .ه.ش کال چاپ

پښتو په بېلګه کې – پښتو ټولنه د ١٣٥٧ .ه.ش کال چاپ

ادبي څېړنې - پښتو ټولنه د ١٣٦٠.ه.ش کال چاپ

د ژبې ښودنې مسألې – د افغانستان د علومو اکاډمي د ١٣٦١.ه.ش کال چاپ

د ادبي او فولکلور په باره کې د چاپ او خپرولو دولتي کمېټه د ١٣٦٥.ه.ش کال چاپ

پښتو معاصر ادبيات- د ماستری دورې له پاره کابل پوهنتون د ١٣٦٧.ه.ش کال چاپ

فولکلور پېژندنه – د افغانستان د علومو اکاډمي د ١٣٦٥ .ه.ش کال چاپ

د روښاني غورځنګ ماهيت – نا چاپ

د دوولسم ټولګي له پاره د ادبياتو تاريخ نا چاپ

شعر پېژندنه – د ناهيد کتاب خپرولو موسسه د ١٣٧٥ .ه.ش کال چاپ د ﻻهور چاپ

جنګ داخلی افغانستان چګونه پايان خواهد يافت؟ د آزاد افغانستان د ليکوالو ټولنه د ١٣٧٥.ه.ش کال چاپ پيښور چاپ

رنګين تعبير – د دانش کتاب خپرولو موسسه پېښور – ١٣٧٧ .ه.ش کال چاپ

له نېکه مرغه اوسمهال په خوست کې د يو شمېر وتلو فرهنګي ځوانانو په زيار اونوښت د محمد صديق روهي فرهنګي ټولنه جوړه شوې ده . دې ټولنې که د يوې خوا د خپلو فرهنګي – ادبي ګټورو فعاليتونو په لړ کې د مرحوم روهي روح ښاد او نوم يې ژوندی ساتلی، دغه راز دا هيله هم شته چې د نوموړي ناچاپ شوي آٌثار به هم په خپله موقع خپاره کړي. ارواښاد محمد صديق روهي سر بېره پر دې چې د سر محقق او کانديد اکادميسن لوړې علمي رتبې يې در لودې، د افغانستان د ليکوالو انجمن له خوا د ( کارمند شايسته فرهنګ) لقب هم تر ﻻسه کړی و.

 نوموړی په ١٣٧١.ه.ش کال کې د علاج له پاره لومړۍ هند، بيا روسيې، اوکرائين او په پای کې جرمني ته ﻻړ او د ١٩٩٦م.کال د مۍ په مياشت کې د ورپېښې ناروغۍ له کبله، بدبختانه په روغتون کې له وخته مخکې د نړۍ سترګې پټې کړې او جنازه يې د هغه هېواد د مونشن ګلا دباخ په ښار کې امانت خاورو ته وسپارل شوه، وروسته د ﻻزمې موقع په برابريدو سره هېواد ته انتقال او په ډېر درناوي سره په خپله پلارڼۍ هديره کې خاورو ته وسپارل شوه . نوموړي منځمنۍ ونه، ساړه دماغ درلودل او پر شنډو به يې تل موسکا خواره وه.


د بيوګرافۍ منبع/ليکونکی: پښتو ويکيپېډيا

 د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________

د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________

هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ




 

لوستنې: 7349

استاد محمد ګل نوري

څانګه: پښتانه ليکوال

نوميالی ليکوال: استاد محمد ګل نوري

 استاد نوري په 1300ل كال د امان الله خان د پاچهۍ پر مهال د كندهار ښار په شالمار ښوونځي كې د پښتو د ښوونكي په توګه وټاكل شو.

محمد ګل نوري هغه هېره شوې څېره ده، چې موږ يې نه پېژنو، په دې مانا چې په پوره ډول يې نه پېژنو، كه يې پېژنو، پر زياتو كارونو او هڅو يې نه يو خبر، ځكه چې زمانې، وخت او حالاتو ډېره جفا ورسره كړې ده؛ حالاتو يې د ژوند پر لار ډېر اغزي راوټوكول او ډېر څه يې ترې واخيستل.

 زوكړه

 دى په 1279ل كال په كندهار كې زېږېدلى دى؛ هغه مهال خو دومره د زده كړې امكانات هم هر چا ته برابر نه وو، خو ارواښاد نوري وكړاى شول، چې د سيمه ييزو پوهانو او كورنيو مشرانو په مرسته زده كړه وكړي، د خپل ځانګړي استعداد او وړتيا په بركت يې ډېر څه په ذهن كې پاتې كېدل او هغه د چا خبره ذهين انسان و. همدغه د استعداد او نبوغ بركت يې و، چې په زياتو ډګرونو كې وځلېد او ډېر خدمت يې وكړ، چې نه هېرېدونكي اثار به يې زموږ د ادبياتو ستره او غوښنه برخه وي. خو دغه ډول استعدادونه په ډېرو خوارو او غريبو كورنيو كې پيدا كېږي، ډېر كم داسې پېښېږي، چې د كوم شتمن زوى دې د نبوغ تر كچې ورسېږي، يا دې هم دى د ډېرې خوارۍ وړتيا ولري. هغه څوك چې په هوسايۍ او نعمتونو كې رالوى شوى وي، په خپله يې د ځان د هوسايۍ لپاره څه نه وي كړى، هغه به څنګه په دې وپوهېږي چې د ژوند لپاره ضروري شيان څه دي او انسان بايد ژوند د چا لپاره وكړي.

 زده كړې

 استاد نوري په 1300ل كال د امان الله خان د پاچهۍ پر مهال د كندهار ښار په شالمار ښوونځي كې د پښتو د ښوونكي په توګه وټاكل شو، چې د هېواد بچيو ته يې پښتو ژبه تدريسوله. لكه مخكې چې يادونه وشوه وخت او حالاتو ډېرې سختۍ ورباندې راوستلې، چې په هر پړاو كې يې ګوزارونه وركړي؛

 دندې

 هغه مهال چې په كندهار كې ?پښتو ادبي انجمن? جوړ شو، استاد محمد ګل خان نوري يې لومړنى غړى و. څو كاله وروسته چې د لومړي وزير سردار محمد هاشم خان په امر دغه انجمن كابل ته ولېږدول شو او هلته يې نوم په ?پښتو ټولنې? واوښت. استاد نوري بيا په كابل كې د تاليف او ژباړې په څانګه كې د لغاتو او سيمه ييزو ژبو د څانګې د امر په توګه په دنده وګمارل شو، چې په دې موده كې يې د خپل كار او زيار لپاره ډېر مواد سره راټول كړل، هورې يې د ځينو مخكښو څېرو په مرسته د څېړنې، فولكلور څېړنې او كلتورپوهنې په برخه كې ډېرې ښې تجربې ترلاسه كړې. كله چې يې مېرمن او زامن مړه شول، دى په خپله خوښه بېرته كندهار ته راغى او د كندهار په دولتي چاپخونه (مطبعه كې د رتبې په ساتنې سره (څلورمه رتبه يې وه، د مامور په توګه وټاكل شو. كه څه هم ده ته بايد يوه لوړه څوكۍ او مهم پوست وركړل شوى واى، خو كومه دي هغه خلك چې خپل ملي خدمتګاران وپېژني او قدر يې وكړي؟ چېرې وو هغه مهربان لاسونه چې د انسان او انسانيت په خاطر يې زموږ ملي مشران په سختو حالاتو كې نازولي واى؟

 اقتصادي وضعه او د ژوند ناخوالې

 ارواښاد استاد نوري ډېرش كاله په ډېرو سختيو او خواريو كې ماموريت وكړ، له بده مرغه چې د تقاعد پوره حق يې هم ترلاسه نه كړ، دا ځكه چې د جبر لارويان خو هېڅ وخت هم نه غواړي ملي مخكښان هوسا وي اويا هم تر دوى مخكې شي. ده د تقاعد په وخت كې د هغه مهال په حساب دوولس زره افغانۍ ترلاسه كړې، چې دا ډېرې كمې پيسې وې، نور يې ورځ په ورځ اقتصادي وضعه خرابېده، له دې كبله يې د كندهار په هرات دروازه كې د مستو پلورلو تاغار مخې ته كښېښود او په خپلې غريبۍ يې ځان بوخت وساته. يو مهال ورته څو بهرني څېړونكي راغلي وو، چې له استاد سره وګوري، هغوى په پوښتنو پوښتنو، هرات دروازې ته ورسېدل، له يوه دكاندار څخه چې د استاد نوري پوښتنه وكړه، هغه پر استاد ږغ كړى و: ?ماد ګله! راسه دا كسان دې غواړي?. كله چې استاد له دغو بهرنيو پوهانو سره وليدل، هغوى يې ډېر قدر وكړ، خو استاد ته ډېر حيران شول، چې دومره ستر فولكلوريسټ او ادبپوه څنګه د مستو پلورلو تاغار ته ناست دى؟ په هر حال، هغوى له استاد سره لاړل، استاد خپل زيات اثار وروښوول، خو د استاد په غوږ كې د هغه دكاندار همدا جمله ازانګې كولې، زړه يې ډېر مات شو، ويل كېږي چې خپل ډېر اثار يې هغه مهال د غوسې په حالت كې په خپله وسوځل. دى تر تقاعد وروسته د كندهار د هغه مهال د اطلاعاتو او كلتور رياست د لوى مدير غلام محى الدين ايوبي په ځانګړې پاملرنه د همدغه رياست په مديريت كې د اجير كاتب په توګه وټاكل شو، دوه كاله وروسته بيا د كندهار دولتي چاپخونې په مديريت كې د ارشيف د څانګې په لسمه رتبه كې د اجير كاتب په توګه وټاكل شو. په دې دندې سره وتوانېد چې څه ناڅه ذهني سكون ترلاسه كړي او ځان بوخت وساتي.

 ادبي هڅې او لاسته راوړنې

 دى به چې د خپلې دندې له مخې كله- كله نورو ولسواليو، ليريو پرتو سيمو او كليو ته ورته، نو هورې به يې له خلكو څخه متلونه، سندرې او لغات راټولول، چې په زرګونو متلونه، سندرې، فولكلوري مواد او نوره ولسي پانګه راټوله كړه، دغه راز يې له ليريو پرتو سيمو څخه يوولس ټوكه هغه دېوانونه هم راټول كړل، چې پر هغه مهال يې په وړيا توګه انجمن ته وړاندې كړل:

 د محمد امان دېوان.

د محشور د كلي د باركزي حاجي جمعه دېوان.

د عبدالله پوپلزي دېوان.

د عبدالنبي بېټني دېوان.

د ملا شېر محمد هوتك دېوان.

د ملا يار محمد دېوان (دوه ټوكه او يوه پښتو ميراثنامه، په نظم كې.

د حنان دېوان.

د عبدالعزيز قرقدان دېوان.

د كريم داد دېوان (د اخند دروېزه زوى.

قلمي تجويد (د ملا باز محمد شاعر.

د پښتو انشاء (دوه ټوكه.

كه څه هم ارواښاد نوري كولاى شول چې دا دېوانونه په لوړه بيه پر پښتو ټولنې، كومې خپرندويې ټولنې، يا هم بل ارګان وپلوري، يا يې هم د ځينو اوسمهالو ليكوالو په څېر په خپلو الماريو كې كولپ كړي، خو ده د خپل ملي احساس له مخې دغه ټول موندل شوي اثار ولس او ملت ته وړاندې كړل، چې بله ورځ د ده له مړينې سره سم د وركاوي له ګواښ سره مخ نه شي، يا هم د طبيعي افتونو او پېښو ښكار نه شي. د پښتو ادبياتو په بداېينه او رغاونه كې د استاد لاس ده په پښتو فولكلور كې دومره اساسي كارونه كړي، چې پښتو متلونه، پښتو اصطلاحات، محاورې، سندرې، لوبې، نومونې او نكلونه يې ټول په جلا- جلا اثارو كې راټول كړي، همدغه اثار يې په شوروي، المان، انګلستان، هند، فرانسه، جاپان، چين او نورو هېوادونو كې د پوهنيزو او څېړنيزو موسسو تر كار لاندې راغلي او د معتبرو سرچينو په توګه كارول شوي دي. د كندهار مجلې په پرله پسې 143 مه ګڼه كې، چې د 1351ل كال د زمري مياشت ګڼه كېږي، په شپږم مخ كې يې له ارواښاد محمد ګل نوري سره رحمت الله مړوند يوه مركه كړې، چې استاد نوري د خپل زړګي ټول بړاس ايستلى او د يوې پوښتنې په ځواب كې يې ويلي دي: ?تر اوسه پورې د ځان لپاره يوه سرپناه هم نه لرم او كډه په شا ګرځم?. دا دى د يوه هېواد هغه نامتو فولكلوريسټ چې پر افغانستان سربېره يې د نړۍ په زياتو هېوادونو كې خلك مني او كارونه يې ارزښت لري. كه چېرې دغه ډول بله سټه په بل هېواد كې واى، ښايي په ژوندوني به يې ځينې واټونه د هغه په نوم نومول او ان چې اكاډمۍ به يې هم د هغه په نامه جوړولې، موږ وينو چې هغه كه له يوې خوا دا تمه نه درلوده، له بلې خوا يې پر زياتو خواريو سربېره خپله هڅه او هاند نه دى پرې ايښى.

 د استاد ترټولو خوږه خاطره

 استاد ته چا، پر چاپ شويو كتابونو يوه انه هم نه ده وركړې، ده په دې برخه كې له مزد او حق الزحمې پرته د خپل ولس خدمت ته ملا تړلې؛ ده په خپله همدغه مركه كې وړاندې د خپلو خوږو خاطرو په لړ كې تر ټولو خوږه او نه هېرېدونكې خاطره دا ګڼي چې په 1318 ل كال كې يې د پښتو ټولنې له خوا لومړنى كتاب "ليك ښوونكى" په دوو ټوكو كې چاپ شو.

رښتيا هم؛ ځينې پوهان كه د هر ليكوال اثار د هغه زامن ګڼي، له بلې خوا د لومړي كتاب خپرېدل بل خوند او كيفيت لري او په دې خوند به هغه څوك پوهېږي چې كتابونه يې چاپ شوي وي. خو دلته بيا استاد نورې ترخې خاطرې هم يادوي، هغه وړاندې زياتوي: "

 د استاد ترټولو ترخه خاطره

 ډېره ترخه او نه هېرېدونكې خاطره چې د مرګ تر ساعته به مې لا هم په زړه كې وي، هغه دا ده چې د ادبي انجمن او پښتو ټولنې د تاسيس له وخته څوك په دې بريالي نه سول چې يو لوى پښتو قاموس جوړ كړي، په هغه وخت كې چې زه د تاليف او ترجمې مدير وم او بيا د افغانستان د محلي ژبو او لغاتو د څانګې د آمر په توګه وټاكل سوم، نو د مطبوعاتو د مستقل رياست د رسمي ليك په ذريعه وګمارل سوم، چې ژر تر ژره بايد پښتو قاموس جوړ كړم او دا خبره هم په ليك كې زياته سوې وه، كه د دغه كار تر عهدې ووتلې، نو ستا مكافات به د عمومي مدير رتبه او معاش وي. لنډه دا چې په ډېر زحمت مې د خپلې لور (طيبو په مرسته دغه قاموس ترتيب او ميدان ته مې راويوست، چې نيم يې د ?شين? تر رديفه د كندهار په دولتي مطبعه كې د ايازي صاحب په كوښښ او زما په خپله تصحيح او د ?شين? له رديف څخه بيا تر پايه د كابل په دولتي مطبعه كې چاپ سو. په دغه وخت كې زه په كندهار كې د مطبعې مدير وم، ځكه مې ونه ليد چې نوموړى قاموس په څه ترتيب چاپ سو، كله چې ذكر سوى قاموس چې ما (نوراللغات نوم پر ايښى و، د پښتو قاموس په نامه نشر سو، كله چې ما وكوت، نو له بده مرغه زما نوم پر لومړۍ پاڼه نه و ليكل سوى، لېكن د نورو اشخاصو د نومونو په لړ كې زما نوم هم سره ليكل سوى و، په دې ډول زما د كلو- كلو زحمت او مكافاتو او همدغه وعدې چې قاموس به د محمد ګل نوري په نامه طبع كوو، عبث ولاړى".(1)

 دلته د استاد ترخې خاطرې لوستل، د هر بادرده هېودوال او قلموال زړه دردوي، ځكه پر يوه مخ ليكنه د ليكوال څومره ډېره انرژي لګېږي او څومره خواري غواړي، پاتې شوه د يوه پرېړ قاموس ليكنه، چې استاد يې هر لغت په څومره خوارۍ راټول كړى، مانا يې ورته پيدا كړې، بيا يې د خپلې لور په مرسته ترتيب كړى، خو كله چې له "شين" رديف څخه د "ي" تر رديفه پورې برخه يې چاپېږي، د استاد نوم يوازې د مرستندويو كسانو په كتار كې ليكل كېږي، چې ګواكې د قاموس په راټولونه كې يې څه ناڅه مرسته كړې ده، چې د پښتو ټولنې پر دغه كار بيا چا څه ونه ويل، نه يې هم ويلي دي، په كار خو دا وه چې يادونه يې شوې واى، ځكه په داسې يوه معتبره اداره كې داسې يوه درغلې شوې، چې له بده مرغه يوازې استاد سيال كاكړ ورته په خپل كتاب (ادبي انځور كې يوه اشاره كوي: "پښتو قاموس د استاد نوري هغه تاريخي تاليف دى، چې په 1330ل كال كې د پښتو ټولنې له خوا په دوو ټوكو كې خپور سو. په كار خو دا وه چې دواړه ټوكونه استاد نوري ته منسوب واى، خو ښاغلي رښتين داسې ونه كړ، تش يې د دواړو ټوكونو په سرو كې داسې وكښل: خو په تېره ښاغلي محمد ګل نوري د لغاتو د څانګې وروستي مدير په دغه ليار كې ډېر زحمتونه ګاللي دي او په زياته برخه يې تودين او تبيض كړې ده".(2) كه څه هم زيات دوستان به دا وايي چې داسې يوه درغلي هېڅ امكان نه لري، خو د ارواښاد استاد نوري په حق كې دا شوې بې انصافي خو هم د زغم وړ نه ده. بله دا چې د استاد نوري هغه خواري خو بايد يوازې په يوه جمله كې خلاصه نه شي، د هغه اثر بايد هغه په خپل نوم خپور شوى واى. كه څوك دا نه مني، چې دغه اثر دې د استاد نوري وي، موږ به د چاپ شوي قاموس د الف رديف په پاى كې د استاد نوري يو خپور شوى يادښت راواخلو، چې د خپرندوى ورته پام نه دى شوى، چې ويې باسي، ځكه استاد دغه قاموس ته نوراللغات نوم وركړى و، چې پښتو ټولنې پښتو قاموس نومولى دى. دغه يادښت د نوراللغات (پښتو قاموس د لومړى ټوك، د الف رديف په پاى كې پر 69 مخ باندې راغلى:

 

"نوراللغات د الف رديف پايته ورسېدى، د دې رديف لغات او مصادر او څلورګوني مشتفات او اصطلاحات په لاندې شمېر سره دي:

لغات 1759

مصادر 148

مشتقات 516

اصطلاحات 413_(3)?

دغه يادښت په خپله دا زباتوي، چې دغه قاموس د استاد محمدګل نوري له خوا ليكل شوى، ترتيب شوى او اوډل شوى دى.

 دوتنه:د استاد نوري نور غلا شوي ليكلي كتابونهد استاد نوري پر ځينو نورو اثارو هم خلكو خېټه اچولې، يا يې د ده په ژوندوني، يا هم تر مړينې وروسته په خپلو نومونو خپاره كړي دي. د ساري په توګه ملي هنداره د استاد نوري د فولكلوريكو كيسو يوه په زړه پورې لړۍ او مشهور اثر دى، چې په زياتو كورنيو كې خلك ورسره اشنا دي او په كندهار كې خو زيات مينه وال لري. پركندهار سربېره په ګڼ شمېر نورو سيمو كې هم زياتو كسانو دغه نكلونه لوستلي دي؛ دغه اثر څو- څو ځلې د بل چا په نامه چاپ شو، ان چې د پاكستان په ټلويزيون كې د ډرامو په بڼه كې په يوه لړۍ كې خپرې شوې، خو د بل چا نوم به د ليكوال په توګه ليكل كېده. حال دا چې حق د استاد نوري و، چې بايد يادونه يې شوې واى.

 د استاد سيال كاكړ د ليكنې په استناد:

"په پېښور كې د قديمي كتابخانې له خوا د ملي هندارې لومړى او دويم ټوك د حاجي فضل احمد او حاجي عبدالرحيم له خوا چاپ شو، چې د ليكوال نوم يې په محمد كامل نوري وربدل او دغه دوه ټوكه كتابونه څو- څو ځلې چاپ او بازار ته وړاندې شول". خو څرګنده نه ده چې هغه مهال ولې چا دغه اړخ ته پام ونه كړ او حكومت يې ولې مخنيوى نه كاوه؟ كه حكومت په دغو كارونو كې د مداخلې او تصرف حق ځان ته نه وركاوه، په خپله پښتو ټولنې څنګه دا ډول چارو ته قانوني لارې چارې نه سنجولې؟ د استاد سيال كاكړ، د ادبي انځور نومي كتاب په 182 مخ كې يوه بله يادونه هم لولو:

 د ملي هندارې

"... د استاد نوري د ملي هندارې يوه لويه برخه ښاغلي شفيق وجدان په "ادبيات مردم" نومي كتاب كې بې له څه حوالې راوړې او د يونيسكو نړيواله پنځه سوه ډالريزه جايزه يې هم اخيستې ده". دغه راز متلونه نومى كتاب، چې د استاد نور اثر دى، په 1327ل كال كې د استاد نوري له خوا چاپ شو، چې دويم ځل پښتو ټولنې له څه زياتونې او سمونې سره سم په 1344 ل كال كې بيا چاپ او خپور كړ. د دې تر څنګ پښتو اهنګونه د استاد نوري د څو كلنو خواريو يوه بله لاسته راوړنه ده، چې زياتې ولسي سندرې يې د سازونو په مرسته او د موسيقۍ په سر و تال كې ولس ته وړاندې شوې دي. خو دغه اثر بيا په 1325_26 ل كال كې د استاد بېنوا له خوا د "چند اهنګ پشتو" تر سرليك لاندې بيا خپور شو، چې د استاد نوري يادونه هېڅ نه ده په كې راغلې.

 ملي سندرې

ملي سندرې د استاد نوري بل اثر دى، چې په 1323ل كال كې د پښتو ټولنې له خوا خپور شو، دغه اثر بيا په 1334ل كال كې له كومې يادونې پرته د پښتو ټولنې له خوا بيا خپور شو، چې د پښتني سندرې د لومړي ټوك نوم يې وركړى و، چې محمد دين ژواك يې د اهتمام چارې ترسره كړې وې. له استاد سره دا شوې جفاګانې د هېرېدو نه دي، كه چېرې يې هغه خپاره شوي اثار بيا خپرېږي، بايد چې انصاف په پام كې ونيول شي، ځكه چې ده پر هر اثر باندې زياتې خولې تويې كړي او ډېرې سختۍ يې ګاللې دي؛ د فولكلور په هر ډګر كې استاد نوري بنسټونه ايښي دي، تر ده وروسته بيا په دې ډګرونو كې بل چا دومره اساسي كار نه دى كړى، كه كار شوى هم دى، يا د ده له خپرو شويو اثارو څخه استفاده شوې، يا هم ټولې څېړنې د مېزونو تر شا شوي، څوك عملاً ساحې ته نه دى ورغلى، چې د خلكو له سينو څخه دا ولسي پانګه راټوله كړي.

 استاد محمد ګل نوري په 1351ل كال، يانې تر خپلې مړينې يو كال وړاندې خپل چاپ او ناچاپ اثار داسې راپېژني:

 

چاپ شوي آثار

 

ليك ښوونكى: دوه ټوكه، لومړۍ برخه يې د انشاء اصول او دويمه برخه يې د ليك لېږلو په اړه ده، چې په 1317 ل كال چاپ شوې دي.

ملي هنداره: درې ټوكه، دوه ټوكه بېل- بېل چاپ شوي، درېيم دا يې د كندهار په دولتي چاپخونه كې د احمدشاه بابا د كتاب چاپولو موسسې له خوا چاپ شوى دى.

پښتو اصطلاحات: يو ټوك، چې په 1320 ل كال كې چاپ شوى دى.

ملي سندرې او لنډۍ: يو ټوك.

متلونه: يو ټوك.

دينياتونه: يو ټوك.

مدني اخلاق: دوه ټوكه.

مدني معلومات: دوه ټوكه.

پښتو قاموس (نوراللغات: چې 45 زره لغات لري او استاد د خپلې لور (طيبې په مرسته دا لغات سره ډلبندي كړي او په دوو ټوكو كې چاپ شوي، چې د پښتو ټولنې له خوا بيا چاپ شول.

رحمه اللعالمين: ليكوال يې محمد احمد جادالولي دى، چې استاد له عربي ژبې څخه ژباړلى دى، 1341.

ناچاپه آثار

 ملي لوبې يو ټوك.

پښتو اهنګونه: چې تر شلو زيات اهنګونه لري (استاد يادونه كوي، چې دا اهنګونه ښاغلي فرخ افندي زما په لارښوونه په پيانو ږغولي او وروسته يې نوټېشن ترتيب كړى دى .

ملي دودونه: يو ټوك.

خوږ بانډار: درې ټوكه، چې حكايتونه او فكاهيات لري.

د خوشالخان خټك حل اللغات: يو ټوك.

د خوشال منتخبات: يو ټوك

د عبدالقادر خان منتخبات: يو ټوك.

د احمد شاه بابا منتخبات: يو ټوك.

پښتو ياد: چې د پښتو د زده كړې طرز دى، يو ټوك.

د اُحد غزاء: يو ټوك.

ديارلس نكلونه:يو ټوك.

د مينو رساله: يو ټوك، چې يوه برخه يې په كابل مجله كې چاپ شوې ده.

د نوري دېوان.

د شين خاالو نارې: يو ټوك

سنګلېچي قاموس: يو ټوك

واخي قاموس: يو ټوك

اشكاشمي قاموس: يو ټوك

منجي قاموس: يو ټوك

وروستي پينځه سيندونه (قاموسونه) د بدخشي (د افغانستان د ځينو ګړدودونو (لهجو) قاموس) څخه را ايستل شوي دي.

 

زوړ كندهار: د كندهار د لرغونو غونډيو او ځايونو پېژندنه ده، دغه اثر جايزه هم ګټلې ده.

ژباړل شوي اثار

 د روغتيا عمومي قوانين: يو ټوك.

د روغتيا ژوندون: يو ټوك.

د صحت ساتنه: چې په طلوع افغان كې هم په پرله پسې ډول خپور شوى دى.

د شين خالۍ نارې.

72 ديالوګونه او ډرامې.

محمد ابراهيم عطايي د كندهار مجلې د 1352 ل كال د ليندۍ مياشت، پرله پسې 164 مه ګڼه كې د (مرحوم محمد ګل نوري له موږ څخه ګيله من جلا سو تر سرليك لاندې د استاد نوري د مړينې نېټه د 1352ل كال د ليندۍ شلمه ښيي، چې پر پنځوس كلنو خدمتونو يې هم رڼا اچولې ده.(4)

 د استاد نوري ټول اثار ملي او غور هدي، په تېره بيا دده ملي هنداره خورا مشهور او شهكار اثر دى، ځكه چې دا كار د بل چا دلاسه پوره نه ؤ. په دې افسانو كې د ادم خان او درخانۍ، فتح خان برېڅ، مومن خان او شيرينۍ د نوري افسانې د ملي ادب يوه قيمتي پانګه ده.

 د استاد نوري د نثر نمونه

 لمبولال يا نېمبولال

 ته واښه!

 ښه! چې ؤ- يو باچا ؤ، ددې باچا يوه لور وه، زوى يې نه درلود. دغه لور خورا پر ګرانه وه، او ډېره ښه سكه يې وه. پر دې لوې يې يو پېرې مين ؤ، چې نوم يې (نېمبولال) يا (لمبولال) ؤ،. چې د كشمير د پېريانو د پاچا زوى ؤ، يو مريې يې درلود، چې نوم يې (لونګين) ؤ، او څلور خوندې (خوېندې) يې درلودې، چې كشره خور يې (شېربانو) نومېده، دوي خوندې يې په لاهور كې وې، دوي هلته په كشمير كې، دى پرمين سو د باچا پر لور، نو يې مريى چې لونګين نومېدى او هرځآى به دده سره ؤ، او دده حفاظت يې كاوه، د ځان څخه جلا كى كشمير ته يې واستاوه. د ځان د يوه سپېله طالب په بڼه كړى دى. د باچا كورته نژدې په يوه مسجد كې يې ځاى ورته نيولى دى، ستيږي، د ورځې د طالبانو سره سبق پر ملا وايي، چې نيمه شپه سي، بېرته د پېري په ډول سي، راسي نه يې پېره دار ويني نه يې مينځيانې (وينځې) ويني، د باچا د لور سره پر پلنګ (پالنګ) تر سهاره شپه تېره كړي، نه يې خوب ته پرېږدي، نه يې بل څه ته، سهار وختي بېرته ولاړ سي، مسجد ته د طالب په بڼه سي په مسچد كې سق وايي هېڅوك يې نه پېژني.

 اخځليكونه

 1. كندهار: پرله پسې 143مه ګڼه، د 1351ل كال، زمري مياشت، د استاد محمد ګل نوري مركه.

2. ادبي انځور، سيال كاكړ، 176 مخ، 1987م كال چاپ.

3. د نوراللغات (پښتو قاموس د الف رديف پاى، 69 مخ، 1330ل كال، چاپ، د پښتو ټولنې له خوا.

4. كندهار مجله: پر له پسې 164 مه ګڼه، 1352 ل كال، د ليندۍ مياشت، د استاد محمد ابراهيم عطايي ليكنه.

5. كندهار مجله: پر له پسې 134 مه ګڼه، 19 مخ.

د پښتو ادبياتو تاريخ اوسنۍ دوره، ليكوال: پوهاند ډاكټر زېور الدين زېور، چاپ كال: ۱۳۸۵ل هـ.



د بيوګرافۍ منبع/ليکونکی: پښتو ويکيپېديا ۲۰۱۳م عيسوي کال

 د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________

د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________

هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ




لوستنې: 11695

استاد محمد آصف صميم

څانګه: پښتانه ليکوال

نوميالی ليکوال: محمد آصف صميم
محمد آصف صميم يو افغان نقاد، شاعر، ليکوال، څېړونکی او ژباړونکی دی. هغه د صميم د خپرندويې ټولنې مشر دی او ګڼ شمېر کتابونه يې چاپ شوي.

 

 مخينه

 د ښاغلي صمیم له خولې چې وايي : زه د خپل پلار له خولې په ۱۳۳۱لمريز كې په كامه كې زېږېدلې يم، پلار مې د خپل رسمي حيثيت په رڼا كې چې ټول عمر يې د پوهنې په مختلفو ډګرونو كې په خدمت تېر كړې دى، زه ډېر كمكې (پينځه كلن) ښوونځي ته ولېږلم، په ښوونځي كې مې استقرار هم د هغوي له رسمي وظيفې سره موازي ؤ، او زيات كوښښ به يې دا ؤ، چې ترخپلې څارنۍ لاندې راباندې درس ولولي.

 د استاد محمد اصف صميم په اړه شهرت ننګيال داسې ليكي

 استاد محمد آصف صميم صميمي او اشنا پال ځوان دى، روانه او جاذبه طبع او شمېرلې حركات لري، خوږ ژبې، دراك او خليق ليكوال او د پاخه تنقيدي شعور خاوند دى. په عادي ليكونو كې هم چې ملګرو ته يې لېږي داسې خوندور عبارات او جملې كاروي چې د سړي زړه غواړي څو ځله يې تکرار كړي. محمد آصف صميم په نثر او نظم دواړو كې زړه وړونكې او مليح قلم لري. محمد آصف صميم دومره سپن زړی دى، چې خالصه توګه هم رېښتيا ګڼي، خو يو كار پكې دى او هغه دا چې ډېر ژر او په معمولي او وړه خبره هم خپه وي. اوبيا يې پخلا كېدل هم څه آسانه کار ندي. محمد آصف صميم دومره شرمګير دى، دومره چې خپل دوستان يې د خپلې كوژدې په كارتونو كې د قران عظيم الشان د ختم په نامه راغوښتي وو.

 زده كړې

 لومړی ټولګی ېې د شينوارو په غني خېلو او پاتې نور ېې تر اتمه د كامې په مراد علي لېسه كې ولوستل، بيا ېې د كونړ عمراخان لېسې ته بدلونه پاڼه واخېسته، د لسم تر نيمايي ېې هلته زده کړه وکړه، د ۱۳۴۷ل په چنګاښ كې رحمان بابا لېسې ته لاړ، خو په پاتې نيم ښوونيز كال كې ېې سم پوره نكړاى شو، له تا نه څه پرده،پخپله محمد اصف صميم وايي! بس ګونډه مې ووهله، د يو كلن ښوونيز زيان د تلافۍ لپاره د ۱۳۴۷ل په پاى كې بېرته مرادعلي لېسې ته راغلم، مخې كال ته مې يوولسم پېل كړ، يو څو مياشتې مې لا نه وى تېرې كړې، چې د اور يوې سختې پېښې مې ارمانونه لوخړه كړل، او بيا يې يو كال له درسه وايستم. تر يو څه نسبي روغتيا وروسته مې يوولسم بيا له سره كړ، د ۱۳۵۰ل د تلې مياشت كې د جلالكوټ ، (ننګرهار لېسې) دولسم ته بلونپاڼه يووړه، څه به دې سر خوږوم، خو تر ډېرې ستومانۍ وروسته د ۱۳۵۱ل په وږي مياشت كې ترې په وروستۍ درجه په ډېر خير راووتم.

 لوړې زده كړې

استاد محمدآصف صمېم ۱۳۵۲ل كال د وري مياشت كانكور ازموينې كې د كابل پوهنتون د ادبياتو او بشري علومو پوهنځي په عربي څانګې ته بريالې او د ۱۳۵۶ل كال د جدي په مياشت كې د لنسان درجې زده كړې پاى ته ورسولې.

 دندې

 آصف صميم لكه څرنګه چې يې له ټنډې ښكاري د دولتي دندو چندانې شوقي نه ښكاري، خو بيا يې هم د دولت په چوكاټ كې ځينې دندې ترسره كړي، چې دلته به يې په لڼد ډول سره راوړو:

 له پوهنتون څخه په فارغېدو يې د كار لټه پيل كړه، ترڅو د ملګرو په مشوره يې د پښتو څېړنو په نړيوال مركز كې د دندې لپاره خپله عرضپاڼه وړاندې كړه، چې د ۱۳۵۷ل د ثور په ۲۶مه په نوموړي اكاډېميك مركز د غړي په توګه ومنل شو. مګر د دندې يې پينځه مياشتې لا تېرې نه وى، چې دده په وينا: (د خلكو زامنو د خلكو د دوښمنۍ په تور له مركزه را وايستم). لدې وروسته يې د د اېمل خان بابا په لېسه كې د ښوونكي په توګه دندې ته زړه ښه كړ، مګر د تېر په څېر يې دلته هم هماغه له خلكو سره دوښمني!!؟؟ د سر درد شوه، او له دندې يو ځل بيا ګوښه كړاى شو. لدې وروسته د كامې مراد علي لېسې ته ولاړ، خو هورې هم هماغه تور ؤ، چې ترې سپين نشو.

 د خلقيانو رسمي مېلمه كېدنه

 آصف صميم هم د نورو زرګونو افغانانو په څېر د شاهي مېلمه توبه خلاص شوې نه دى. دې ښاغلي هم د نورو بېوزله افغانانو په څېر د كمونست رژيم د تورو تيارو مېلمه شوې، او هغه هم په يو ځل نه چې په وار وار او په كراتو مراتو. صميم صېب د كمونستي رژيم لومړې بند هماغه د اېمل خان بابا د لېسه كې د ښوونې پروخت نيونه او د يوې مياشتې لپاره تر څارنې لاندې ؤ. له يوې مياشتې څخه وروسته كله چې د كامې مراد علي لېسې ته ولاړ، نو هورې يو ځل بيا د تېر په څېر د بند تورو تنبو شاته وغورځول شو، چې دا پلا يې د بند موده څه كم و زيات كال ته وراوږده كړه. د ۱۳۵۸ل د ليندۍ د مياشت له راخوشې كېدو سره سم مخ په كامه شو، ترڅو د مجاهدينو په لاس خپلواكه كامه كې د ارام سا واخلي.

 د هجرت په چاپېريال كې لومړې د حزب اسلامي د سېد جمال الدين افغان په لېسه كې ښوونكې ؤ، له دوه كلو وروسته د اووه ګوني اتحاد په فرهنګي كمېټه كې د قيام حق مهالنۍ مرستيال وټاكل شو، چې د تېر په څېر يې دا ځل خپله استعفى وركړه. په ۱۳۸ كې د ننګرهار پوهنتون د ادبياتو پوهنځي كې د ښوونكي دنده ترلاسه كړه، خو د له لنډې مودې وروسته يې دا دنده هم پرېښوده، او له هماغه راهيسې تردې دمه په خپل كاله كې په ليكنو، څېړنو او مطالعې بوخت دى.

 ليكلي اثار

 استاد محمد اصف صميم له ۱۳۵۳ل څخه تر ۱۳۷۱ل پورې د هېواد او پېښور په بېلابېلو كولتوري، مطبوعاتي او ښوونيزو موسسو كې دندې ترسره كړي. او له ۱۳۷۱ل څخه تر ۱۳۷۶ل پورې د ننګرهار پوهنتون د ژبو او ادبياتو پوهنځي كې د ښوونكي په توګه پاتې شوې. د استاد خپاره شوي اثار په لاندې ډول دي:

 څېړنې

د رحمان بابا د ديوان نومښود- ۱۳۶۵ل

مړه يې مه بولئ ژوندي دي، لومړې ټوك- ۱۳۶۵ل

مړه يې مه بولئ ژوندي دي، دويم ټوك- ۱۳۶۶ل

د پټې خزانې ميزان رېښتيا ميزان دى؟

د كره ليكنۍ ژبې جاج- ۱۳۶۹ل

د رغونې شاعرۍ كړنې- ۱۳۷۸ل

وييزېرمه (لغوي ذخيره)- ۱۳۸۱ل

د عبدالحميد مومند فرهنګ- ۱۳۸۱ل

پښتو لوست (د شپږم ټولګي) ۱۳۶۷ل

پښتو لوست (د څلورم ټولګي) ۱۳۶۷ل

د عبدالحميد مومند كليات (سريزه، څېړنه او وييپانګه) ۱۳۸۳ل

ژباړې

رېښتيانۍ كيسې- ۱۳۶۴ل

د پېغمبري مكتب رېښتيني اتلان- ۱۳۶۸

د مذهب په جامه كې د استعمار مزدوران

وهابيت

د افغانستان مېړني

رېښتيا خبرې ۱۳۸۲ل

او پر دې سربېره د استاد لاندې كتابونه خپرېدو ته سترګې په لار دي:

د رغونې شاعرۍ جوليزه او مانيزه يو رنګي

د رحمان بابا فرهنګ

پښتو نامې

شاعر د شاعر په هنداره كې

خوشال يادې كړې ښځمنې

د لرغونې شاعرۍ ۵۰۰ متلونه

روحاني عرفاني فرهنګ (دوه ټوكه)

د لرغونې شاعرۍ غورچاڼ

ناچاپ ليكلي او ژباړلي اثار

 محمد آصف صميم د وحدت اسلامي ورځپاڼې، قيام حق، شهيد پېغام شفق او سپېدې له مهالنيو سره قلمي همكاري كړې، او په لاندې ډول يې د ځينو ليكلو كتابونو نومونه راخلو:

 رېښتيانۍ كيسې (ژباړه) چاپ

توحيدي ټولنه او ټولنيز عدالت (ژباړه) ناچاپ

د حضرت علي رضي الله عنه لنډې ويناوې (ژباړه) ناچاپ

رېښتيا خبرې درې ټوكه (ژباړه) ناچاپ

د صميم صېب د نثر بېلګه

 د صميم صېب د شعر بېلګه

 د شعر بېلګه:

 کينډۍ:د شعر پای

 اخځليكونه

 د مينې مهالنۍ خپرونه، درېيم كال، درېيمه ګڼه، پرله پسې دولسمه ګڼه، ورى ۱۳۸۴ل

د غوږو کچګول مې واچاوه په غاړهد ښار هر ورته ته شوم ستړی په ولاړه

ما ویل خیر به پکې ترنګ د رباب راوړمچا ویل کډه د رباب خو پرون ولاړه

******************************************
د دغه مطلب منبع: پښتو ويکيپېديا ۲۰۱۳م عيسوي کال
******************************************



د بيوګرافۍ منبع/ليکونکی: پښتو ويکيپېډيا

 د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________

د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________

هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ




 

لوستنې: 5186

عبدالله خان افغاني نويس

څانګه: پښتانه ليکوال

نوميالی ليکوال: عبدالله خان افغان نويس 

عبدالله خان افغاني نويس د ملا محمد خان چې په عرض بيګي مشهور ؤ زوی چې په ۱۲۷۶ ل. = ۱۸۹۷ ز. کال زېږېدلی دی. عبدالله خان افغان نويس له هغو معاصرو قاموس ليکونکو او اديبانو څخه ؤ چې ادبي خدمت په تېره بيا د پښتو خدمت ورته له پلار او نيکه څخه په ميراث پاتې و.

 زده کړې

 د وخت دوديز علوم يې له خپل پلار او د سيمې له علماوؤ لوستلي وو.

 دندې

 کله چې د امان الله خان پاچا په وخت کې پښتو مرکه تاسيس شوه، عبدالله خان په د پښتو ټولنه کې د کاتب په توګه وګومارل شو.

 چاپ شوي آثار

 عبدالله خان افغاني نويس په پښتو او فارسي ژبه پوهېده او په دواړو ژبو يې آثار ليکلي دي. له افغاني نويس نه دا لانديني آثار پاتې دي:

 افغاني قاموس - درې ټوکه - چاپکال ۱۳۳۵، ۱۳۳۶ لمريز

لغات عاميانه فارسي افغانستان - چاپکال ۱۳۴۰ لمريز

د هېرو شوو پښتنو فقهيانو په اړه يوه کوچنۍ رساله - د کابل مجلې په لومړيو ګڼو کې چاپ شوې

ناچاپه آثار

 پښتو -- فارسي قاموس - دا اثر لا تر اوسه پورې نه دی چاپ شوی.

 



د بيوګرافۍ منبع/ليکونکی: پښتو ويکيپېديا ۲۰۱۳م عيسوي کال

 د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________

د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________

هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ




لوستنې: 5852

پوهاند مجاور احمد زيار

څانګه: پښتانه ليکوال

قاموسونه ټکی کام د پښتو ژبي د مهمو ليکوالانو د بيوګرافيو د خپرولو لړۍ د «نوميالي ليکوال» تر غنوان لاندي پېل کړې ده. د دغې لړۍ د ټولو مقالو/بيوګرافيو ليسټ پر لاندني لينک موندلای سئ:
نوميالي ليکوال https://bit.ly/3dljF88

نوميالی ليکوال: پوهاند مجاور احمد زيار

پوهاند دوكتور مجاور احمد زيار (په انګرېزي: Mujawir Ahmad Zyar) د افغانستان يو ژبور څېړونکی ، ژبپوه، لرغونپوه، شاعر، ليکوال او اديب دی نوموړی په ۱۹۳۷ زېږديز کال د ننګرهار د مزينې رود په حصارك كې وزېږېد .

 زده کړې

لومړنی ښوونځی يې په خپل كلي او كامه كې په خوارۍ او مزدورۍ سرته رسولى . تر څلور كلنو ديني او ادبي زده كړو وروسته يې د كابل په شپېنيو منځنيو او دويمنيو ښوونځيو " ابن سينا او دارالمعلمين " كې د زده كړو چانس لاسته راوړى دى .

پر 1962 زيږيز كال يې د كابل پوهنتون د ژبو او ادبياتو له پوهنځي څخه بريليك ترلاسه كړى دى . د دغه پوهنڅي د پښتو او ژبپوهنې د څانګو د پوهنيز - څېړنيز غړي په توګه يې څلور كاله د افغانستان د ژبپوهنې د اتلس رغاونې د پروژې له مخې د پښتو او يوشمېر نورو لږه كيو ژبو څه له پاسه سل ګړدوده (لهجې) د هېواد له ګوټ ګوټه راټولې كړې او څېړلې دي .

له 1966 تر 1972 ز. يې د هغه بورس له مخې چې د نوموړې پروژې د يوه ډېر كاري برخوال په توګه ورته په برخه شوى وو، د سويس له برن پوهنتون څخه په ټوليزه او آرياني ژبپوهنه ، ادبپوهنه او توکمپوهنه ( اتنالوجۍ ) كې د ماسترۍ او ډاكترۍ لوړترين بريليكونه ترلاسه كړي دي . له هغه راهيسې يې د كابل پوهنتون د اړوند پوهنځي د پښتو ژبې او ادب ښوونه پرمخ وړې ده .

له 1984 – 1986 ز. يې د برلين د هومبولت پوهنتون د ختيځپوهنې په څانګه كې د مېلمه استاد په توګه د افغانستانپوهنې د ښوونې چارې سرته رسولې او دوه كاله ( 1994 – 1996 ز. ) يې د پېښور پوهنتون د پښتو ماستري او ډاكتري څانگې د Visiting Professor په توګه دنده پرځاى كړې او راوروسته يې د كورني پيوستون پر بنسټ د انګليستان په پوهنتوني ښار "اكسفورډ" كې د مېشتيا رښته په برخه شوې ده .

 څېرمه چارې او دندې

 1972 – 1975 : د ژبو او ادبياتو پوهنځي د وږمې مهالنۍ او نورو پښتو خپرونو چلونه .

1978 – 1979 : د افغانستان د علومو اكادېمۍ د پښتو څېړنو د نړيوال مركز مشري .

1980 : د ملي موزيم او ملي ارشيف د بيا رغاونې د كمېسيون غړيتوب .

1980 : د افغانستان د سولې ، پيوستون او دوستۍ د سازمان مشري .

1980 – 1984 : د كابل پوهنتون د ژبو او ادبياتو د پوهنځي مشري .

له 1991 راهيسې د علامه سيد جمال الدين افغان د فرهنګي ټولنې مشري .

 علمي او ادبي هستونې

پوهنيزې څېړنې

پښتو نومتړنګونه يا اسمي تركيبات (الماني)

پښتو پښويه

ويي پوهنه

پښتو ليكلار

پښتو شعر څنګه جوړېږي؟

پښتو او پښتانه د ژبپوهنې په رڼا كې

پټه خزانه يوه لغوي خزانه

پښتو سيندګى (هممانيزونه)

پښتو سيندګى (نويزونه)

انګرېزي - پښتو سيندګى (سربلونه + اوستربلونه)

د خوشال ادبي پښتو

د يوې کره پښتو ليکلارې لارښود

د ژبپوهنې بنسټونه

غږپوهه او د پښتو پښويي (ګرامر)

درېيمه بشپړه او کره پوهنتوني (اکادميکه) خپرونه .

ژباړې

پښتانه او وروڼه مليتونه

د كنېشكا د سره كوتل ډبرليك ( له الماني )

پټه خزانه (پرالماني)

ادبي ( پېيلې او ناپېيلې) ټولګې

زنداني نغمې

سوزونه او سازونه

وينه او مينه

ګلكڅونه

ګلولې

اند و ژوند

اند و واند

رزم و بزم

پوهه او ګروهه

د سبرونو نڅا

ګلوييونه

څڅواكي

زما نړۍ

د مرجانونو څانګې

نوې پېړۍ او نوې زرۍ

اور و وينې

ساندې او سندرې

مينه د زړه په وينه (ناول) او ناپېيلي ( نثري تولگه ) .

د دغو چاپي اثارو ترڅنګه د پښتو او نورو افغاني ژبو څه له پاسه سل ټوكه ګړدودي څېړنو او نورو ګڼو ناچاپه ليكنو څېړنو او بيا تر هېواد دننه او د باندې په پښتو، پارسۍ، المانۍ او انګرېزۍ څه له پاسه دوه نيم زرو علمي، ادبي او ژورنالېستيكي خپرو شوو ليكنو، ژباړنو او ويناوو ، پوهاند زيار د هېواد او سيمې په كچه تر علامه حبيبي راوروسته د لوړترين ليكوالي ريكارډأ څښتن كړى دى .

 پر دغو ټولو علمي - فرهنګي هلو ځلو سربېره د افغان - پښتني ټولنې دغه هڅاند او نوښتګر پوهاند او ليكوال دا څه له پاسه دېرش كاله د " يوې - كره ليكنۍ پښتو " او " نوي - ازاد پښتو شعر " غبرګ غورځنګونه هم له سترو بريو او برياوو سره پرمخ وړي او له دغه پلوه يې هم د خپلې ژبې او ادب د نړيوالې سيالۍ د جوګه كېدو لپاره يوه بېسارې اغېزمنه ونډه پرځاى كړې ده .


د بيوګرافۍ منبع/ليکونکی: پښتو ويکيپېديا ۲۰۱۳م عيسوي کال

 د کاپي کولو په صورت کي د منبع په توګه د قاموسونه ټکی کام نوم او د دغه مطلب/مقالې د بشپړه لينک اضافه کول حتمي دي.
________________

د قاموسونه ټکی کام د ټولو مطالبو ليسټ او لينکونه
________________

هيله ده چي قاموسونه په فيسبوک کي لايک کړئ




لوستنې: 5138

قاموسونه ټکی کام د تخنيکي ستونزې سره مخامخ ده

څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه

قاموسونه ټکی کام د يوې اونۍ راهيسي د يو لړ تخنيکي ستونزو سره مخامخ وه. پدې ترڅ کي د ګوګل د لټون ماشين او انټرنټ براوزرانو دغه وېبپاڼه په مېل وېر ککړه او په امنيتي توګه ستونزمنه بللې. 

لوستنې: 3022

قاموسونه ټکی کام هېک سوې وه

څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه

که پدې هکله بيا هم پوښتنې موجودي وي لطفا په يوټيوب کي پرته د قاموسونو د استعمال طريقه ښوونکې ويډيو وګورئ چي لينک يې لاندي هم پروت دی.

لوستنې: 3122

قاموسونه ټکی کام بيا ورغول سو

څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه

خو دغه د قاموسونه پاڼي يوه امتحاني بڼه ده او په راتلونکو اونيو کي به زه ورته انشالله سيسټم تر امکان تر پولې  داسي پياوړی کړم چي په آئنده کي هېکران په آساني ونه کړای سي چي هېک يې کړي. 

لوستنې: 4356

د پښتو پر ځای فارسي معنا ولي ښودل کيږي؟

څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه

 لطفا هغه ويډيو چي د قاموسونه ټکی کام وېب پاڼي پر لومړۍ پاڼه په ښې اړخ کي پرته ده وګورئ

لوستنې: 4722

زېری، پښتو فرانسوي سيند آنلاين سو

څانګه: قاموسونه ټکی کام اعلانونه

پدغه قاموس کي څه باندي څلوېښت زره پښتو لغتونه په څه باندي يو لکو فرانسوي لغتونو ژباړل سوي دي.

لوستنې: 4589

د پښتو انګليسي تر ټولو لوی قاموس انلاين سو

څانګه: اسرار الافغان

قاموسونه ټکی کام اوس يو داسي پښتو انګليسي قاموس آنلاين کوي چي تر اوسه يې په چاپي قاموسونو کي ساری نسته. 

لوستنې: 3774

موبايل لپاره قاموسونه

څانګه: پيغامونه

قاموسونه ټکی کام ته وړانديز کوم چي د موبايل له پاره قاموسونه جوړ او خپاره کړي.

لوستنې: 6477

قاموسونه ټکی کام بايد نور سيندونه هم آنلاين کړي

څانګه: د لوستونکو پيغامونه

زما نوم انځرګل شوق دی او زه په خوست کي اوسېګم. ستاسو وېبپاڼه کي قاموسونه ډېر ګټور دي خو زيات وختونه پکې معنا نه پيدا کيګي. تاسو بايد چي خپل قاموسونه لا زيات پياوړي کړی.

لوستنې: 3442

13 له 13 پاڼو څخه

FaLang translation system by Faboba

FAQ د تکراري پوښتنو جواب